Odprawa pośmiertna

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. Odprawa pośmiertna jest szczególnym, obowiązkowym i jednorazowym typem świadczenia. Pracodawca jest do niego zobligowany nawet wtedy, gdy śmierć pracownika nastąpiła wskutek winy pracownika. Odprawa pośmiertna należna jest po każdym pracowniku, który pozostawał w stosunku pracy, bez względu na rodzaj, jak i na wielkość zakładu pracy w jakim był zatrudniony. Przy nabywaniu prawa do odprawy pośmiertnej nieistotnym jest rodzaj umowy, na podstawie której zmarły pracownik był zatrudniony, nie ma też znaczenia wymiar czasu pracy określony dla tego pracownika. Jeśli w chwili zgonu pracownik był związany stosunkiem pracy u kilku pracodawców, to odprawy zostają określone osobno przez każdego z tych pracodawców. Stwierdzić należy, iż jeżeli zgon pracownika miał miejsce po rozwiązaniu stosunku pracy i w okresie pobierania świadczenia rehabilitacyjnego (ale nie zasiłku chorobowego) nie istnieją prawne podstawy do wypłacenia odprawy pośmiertnej. Wysokość odprawy pieniężnej jest zależna od okresu zatrudnienia u określonego pracodawcy i wynosi:

  • w przypadku zatrudnienia pracownika w okresie krótszym niż 10 lat, przysługuje 1-miesięczne wynagrodzenie,
  • jeśli pracownik przepracował przynajmniej 10 lat, to należne jest 3-miesięczne wynagrodzenie,
  • jeżeli pracownik pozostawał w zatrudnieniu co najmniej 15 lat – przysługuje odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia.

Odprawa pośmiertna obliczana jest na takich  samych zasadach jakie obowiązują przy naliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Odprawa pośmiertna przysługuje małżonkowi zmarłego pracownika. Małżonek to osoba, która w momencie śmierci pracownika pozostawała z nim w związku małżeńskim – osobie takiej należy się odprawa bezwarunkowo. Jako małżonka należy też traktować osobę, która w chwili śmierci pracownika była z nim w separacji, jako że fakt orzeczenia separacji nie jest równoznaczny z ustaniem związku małżeńskiego,

Prawo do odprawy pośmiertnej nie przysługuje rozwiedzionemu współmałżonkowi pracownika (nawet jeśli nabył uprzednio prawo do renty rodzinnej z tytułu wyroku sądu dotyczącego prawa do alimentów ze strony byłego współmałżonka). Zgodnie z opinią wyrażoną przez Departament Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pracodawca może, w drodze wyjątku, wypłacić odprawę pośmiertną osobie będącej w rzeczywistym związku pozamałżeńskim (czyli w tzw. konkubinacie). Istotnym warunkiem podjęcia takiej decyzji jest też fakt, czy decyzja taka nie będzie skutkować pomniejszeniem kwoty odprawy należącej się też innym uprawnionym osobom na mocy prawa. Odprawa pośmiertna przysługuje innym członkom rodziny zmarłego pracownika, którzy spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej zgodnie z przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, a za członków rodziny pracownika (prócz małżonka) uprawnionych do otrzymania renty rodzinnej należy uważać:

  • dzieci własne zmarłego pracownika,
  • dzieci drugiego małżonka, jak i dzieci przysposobione,
  • wnuki, rodzeństwo, a także inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności (dotyczy to także rodzin zastępczych),
  • rodziców (także macochę i ojczyma albo osobę przysposabiającą),

Osoby wymienione powyżej uzyskują uprawnienia do renty rodzinnej, a w następstwie nabywają prawo do odprawy pośmiertnej po spełnieniu wymogów wyznaczonych w art. 68-71 tej ustawy.

Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, jak i dzieci przysposobione nabywają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

  • nie ukończyły 16 roku życia,
  • do czasu ukończenia nauki w szkole, jeśli przekroczyły 16 rok życia nie dłużej niż do 25 roku życia,
  • niezależnie od wieku, w wypadku, gdy stały się niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 oku życia,
  • w sytuacji gdy dziecko pracownika osiągnęło 25 rok życia i jest studentem ostatniego roku studiów w szkole wyższej, to prawo do renty rodzinnej zostaje przedłużone do daty ukończenia tego roku studiów.

Odnosząc się do przyjętych na wychowanie i utrzymanie wnuków, rodzeństwa, jak i innych dzieci (dotyczy to także rodzin zastępczych), osoby takie, poza wymienionymi wyżej przypadkami, w celu uzyskania prawa do renty rodzinnej winny spełniać dodatkowo następujące warunki:

  • zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie przynajmniej na rok przed zgonem ubezpieczonego, z wyjątkiem sytuacji, gdy śmierć nastąpiła  na skutek wypadku,
  • nie posiadają uprawnień do renty po nieżyjących rodzicach, a jeśli rodzice żyją nie mają możliwości ich utrzymania,
  • nie posiadają prawa do renty po nieżyjących rodzicach a ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego współmałżonek był opiekunem tych osób ustanowionym na podstawie wyroku sądowego.

Rodzice uzyskują prawo do renty rodzinnej w niżej wymienionych przypadkach:

  • jeśli zmarły pracownik w okresie następującym bezpośrednio przed śmiercią partycypował w utrzymaniu rodziców,
  • jeżeli spełniają zawarte w art. 70 ust. 1, 2 wymogi ustalone dla wdów i wdowców,
  • jak również, jeżeli spełniają warunki dotyczące wieku.

Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Do obowiązków pracodawcy należy ustalenie, którzy członkowie rodziny zmarłego pracownika mogą spełniać warunki do uzyskania renty rodzinnej. Po dopełnieniu tego obowiązku może przystąpić do wypłaty odprawy pośmiertnej. W przypadku, gdy odprawa pośmiertna przysługuje jednej osobie, to wypłaca się ją w wysokości połowy kwoty należnej odprawy. Jeśli odprawa przysługuje większej ilości osób należy wypłacić w pełnej kwocie, którą następnie dzielimy na równe części i przekazujemy wszystkim uprawnionym. Osoby uprawnione mogą dochodzić roszczeń z tytułu odprawy pośmiertnej przed sądem pracy. Osoba uprawniona może również dochodzić w sądzie pracy odsetek, gdyby wypłata odprawy pośmiertnej uległa opóźnieniu. Odprawa pośmiertna przysługuje także rodzinie osoby, która wykonywała pracę nakładczą. Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową nie jest niższe niż odprawa pośmiertna. W przypadku, gdy odszkodowanie jest niższe od odprawy, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Odprawa emerytalno-rentowa

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty inwalidzkiej lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Pracownik, który otrzymał odprawę,  nie może ponownie nabyć do niej prawa. Odprawy emerytalno-rentowe należą do grupy świadczeń o powszechnym charakterze (oznacza to zatem, że ich wypłata jest obowiązkiem każdego z pracodawców) i mają charakter świadczenia jednorazowego i obligatoryjnego. Roszczenie o wypłatę odprawy emerytalno-rentowej staje się wymagalne z dniem rozwiązania stosunku pracy. Norma ta znajduje zastosowanie również wtedy, gdy emerytura została przyznana później niż w terminie rozwiązania stosunku pracy. Odprawa emerytalna związana z przejściem zatrudnionego na emeryturę (pisaliśmy m.in. Czy można zmusić pracownika do przejścia na emeryturę) należna jest pracownikowi bez względu na przyczyny, które doprowadziły do rozwiązania stosunku pracy. Czynnikiem warunkującym otrzymanie prawa do odprawy emerytalno-rentowej jest fakt rozwiązania stosunku pracy i przejście na emeryturę lub rentę – pomiędzy wygaśnięciem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę może nastąpić niekiedy przerwa kilkumiesięczna, np. wskutek długotrwałej choroby pracownika. Prawo do odprawy emerytalnej przysługuje w sytuacji rozwiązania stosunku pracy przed chwilą osiągnięcia przez zatrudnionego wieku emerytalnego (pomimo, że pracownik w momencie rozwiązania stosunku pracy uzyskał już staż pracy wymagany do nabycia praw emerytalnych), a pomiędzy rozwiązaniem umowy o pracę a otrzymaniem uprawnień emerytalnych nie podjął innego zatrudnienia. Jeżeli pracownik uzyskał uprawnienia emerytalne (lub rentowe) lecz nie otrzymuje żadnych świadczeń w ramach tych uprawnień, pozostając jednocześnie w zatrudnieniu, to pracownikowi takiemu przysługuje odprawa w chwili rozwiązania stosunku pracy z równolegle rozpoczętym okresem poboru świadczenia emerytalno-rentowego. Rozwiązanie umowy o pracę na czas określony następujące w momencie upływu terminu określonego przez strony umowy nie skutkuje pozbawieniem pracownika prawa do odprawy, jeśli wygaśnięcie takiej umowy jest zbieżne w czasie z chwilą przejścia zatrudnionego na emeryturę lub rentę. Pracownik podlegający zatrudnieniu w więcej niż jednym zakładzie pracy nabywa prawo do  odprawy emerytalno-rentowej u każdego z pracodawców, jeśli spełnia wymogi odnoszące się do otrzymania odprawy. Jeżeli pracownik pozostawał w stosunku pracy i równocześnie pobierał rentę inwalidzką a następnie doszło do rozwiązania stosunku pracy odprawa emerytalna lub rentowa nie przysługuje. W zakresie obliczania wysokości odprawy emerytalnej lub rentowej stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Nagroda jubileuszowa

Założenia odnoszące się do reguł udzielania pracownikowi nagrody jubileuszowej winny być zawarte w regulaminach płacowych (lub układach zbiorowych pracy, ewentualnie w innych przepisach dotyczących wynagradzania) właściwych dla danego zakładu. Na podstawie  paragrafu 2 niniejszego zarządzenia należy stwierdzić, iż do okresu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się, bez względu na przerwy w zatrudnieniu:

  • okresy zatrudnienia w uspołecznionych zakładach pracy,
  • okresy zatrudnienia w prywatnych zakładach pracy, które zostały upaństwowione lub przejęte przez uspołecznione zakłady pracy.

Pracownikowi pozostającemu jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy, okresy uprawniające do nagrody jubileuszowej ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy. Do okresu zatrudnienia uprawniającego do nagrody jubileuszowej nie wlicza się okresu pracy, w innym zakładzie, w którym pracownik jest lub był jednocześnie zatrudniony. Pracownik nabywa prawo do nagrody w zakładzie pracy zatrudniającym go w dniu upływu okresu uprawniającego do nagrody albo w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody jubileuszowe. Wypłata nagrody winna nastąpić niezwłocznie po nabyciu przez pracownika prawa do tej nagrody. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami nagrody jubileuszowe przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Podstawę obliczania nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w dniu jej wypłaty, a jeżeli dla pracownika jest korzystniejsze – wynagrodzenie przysługujące mu w dniu nabycia prawa do nagrody. Nagrodę oblicza się wg zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. W razie nabycia przez pracownika prawa do nagrody po zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę obliczenia nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w okresie przepracowanym po tej zmianie. Jeżeli pracownik nabył prawo do nagrody będąc zatrudnionym w innym wymiarze czasu pracy niż w dniu tej wypłaty, podstawę obliczenia nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi bezpośrednio przed zmianą wymiaru czasu. Pracownikowi, który w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody nabywa prawo do dwóch lub więcej nagród, wypłaca się tylko jedną nagrodę – najwyższą.

Poprzednia strona  |||  Powrót do menu głównego  |||