Na wstępie zaznaczyć należy, iż potocznie używany termin zasiłek wychowawczy to tak naprawdę dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, wypłacany jako dodatek do zasiłku rodzinnego. Zasiłek wychowawczy jako dodatek do zasiłku rodzinnego przysługuje każdej osobie, przebywającej na urlopie wychowawczym, która spełnia kryteria, wskazane w ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych. W związku z powyższym osoba, która nie ma prawa do zasiłku rodzinnego, nie uzyska również zasiłku wychowawczego.
Stosownie do treści art. 6 powołanej ustawy zasiłek rodzinny przysługuje m.in. rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka, jak również opiekunowi faktycznemu dziecka. Zasiłek rodzinny (oraz związany z nim zasiłek wychowawczy, wypłacany w czasie urlopu wychowawczego) przysługuje tym osobom, jeśli spełniają kryterium dochodowe. Od 1 listopada 2012 roku aby uzyskać zasiłek wychowawczy, dochód na członka rodziny w przeliczeniu na jedną osobę nie może przekroczyć kwoty 539 złotych, natomiast od listopada 2014 roku kwota ta ma wynosić 574 złote.
Komu przysługuje zasiłek wychowawczy
Jak już wspomniałem, zasiłek wychowawczy przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców lub opiekunom dziecka (ważne, aby ta osoba miała prawo do urlopu wychowawczego, jak również, aby dziecko nie ukończyło 4 roku życia. Prawo do zasiłku wychowawczego przysługuje przez okres do dnia ukończenia korzystania przez osobę uprawnioną z urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Wyjątkiem od tej zasady jest opieka w trakcie urlopu wychowawczego nad bliźniakami lub wieloraczkami. Wówczas zasiłek wychowawczy przysługuje przez okres 36 miesięcy, a gdy urlop wychowawczy służy opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym, wówczas zasiłek wychowawczy wypłacany jest przez okres maksymalnie 72 miesięcy.
Zaznaczyć należy, iż jeśli z urlopu wychowawczego korzysta oboje z rodziców (a taka sytuacja również może mieć miejsce, więcej na temat zasad udzielania urlopu wychowawczego poczytasz TUTAJ), prawo zasiłku wychowawczego przysługuje tylko jednemu z rodziców lub opiekunów. Warto podkreślić, iż możliwe jest również uzyskanie prawa do zasiłku wychowawczego przez osobę, która samotnie wychowuje dziecko, a która nie ma zasądzonych należności alimentacyjnych od drugiego z rodziców dziecka.
Kto nie ma prawa do zasiłku wychowawczego
Stosownie do treści art. 10 ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek wychowawczy nie przysługuje osobie, która:
- bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawała w stosunku pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy (taka osoba nie nabywa prawa do urlopu wychowawczego, a w konsekwencji również do zasiłku wychowawczego. Przepis art. 10 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów dotyczących ustalenia prawa do urlopu wychowawczego, które zostały określone w treści art. 186 kodeksu pracy. Warunkiem uzyskania zasiłku wychowawczego jest pozostawanie w ciągłości zatrudnienia bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego.)
- podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego
- w okresie urlopu wychowawczego ma prawo do zasiłku macierzyńskiego (np. po urodzeniu w okresie urlopu wychowawczego kolejnego dziecka)
Dodatkowo zasiłek wychowawczy nie przysługuje, jeśli dziecko umieszczono w placówce, zapewniającej całodobową opiekę, z której korzysta więcej niż 5 dni w tygodniu (z wyjątkiem przebywania dziecka w placówce zdrowotnej, np. w szpitalu, wówczas zasiłek wychowawczy się należy).
Wniosek o zasiłek wychowawczy
Aby uzyskać prawo do zasiłku wychowawczego należy we właściwym regionalnym Ośrodku Pomocy społecznej złożyć stosowny wniosek. Wniosek ten zostanie w tym ośrodku udostępniony, należy jednak dołączyć do niego odpowiednie dokumenty, wymienione w §2 rozporządzenia z dnia 2 czerwca 2005 roku w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia rodzinne. Aby udokumentować uprawnienie do zasiłku wychowawczego należy przedłożyć:
- zaświadczenie pracodawcy o udzieleniu urlopu wychowawczego oraz o okresie, na jaki urlop wychowawczy został udzielony;
- zaświadczenie o co najmniej sześciomiesięcznym okresie pozostawania w stosunku pracy bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego;
- zaświadczenie organu emerytalno-rentowego stwierdzające, że osoba ubiegająca się była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych;
- zaświadczenie lekarza zalecające przebywanie dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności z powodów terapeutycznych w żłobku albo w przedszkolu;
- zaświadczenie placówki zapewniającej całodobową opiekę, w przypadku umieszczenia w niej dziecka, o liczbie dni w tygodniu, w których korzysta w niej z całodobowej opieki.
Warto przytoczyć w tym miejscu wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 30 listopada 2007 roku sygn. II SA/Łd 594/07, w którym WSA orzekł, iż obowiązek wykazania istnienia przesłanek uprawniających do przyznania świadczenia rodzinnego spoczywa co do zasady na wnioskodawcy. Nie oznacza to jednakże, iż organ w każdej sytuacji może poprzestać wyłącznie na złożonych przez wnioskodawcę dokumentach i tylko na ich podstawie wydawać rozstrzygnięcia. Zauważyć bowiem wypada, iż osoba wnioskująca o świadczenie rodzinne nie zawsze ma możliwość – często z przyczyn zupełnie od niej niezależnych – uzyskania właściwych dokumentów, czy też wykazania (potwierdzenia) wszystkich, okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy. W takiej sytuacji organ zobligowany jest do podjęcia czynności mających na celu prawidłowe ustalenie stanu faktycznego, realizując w tym zakresie zasady prawidłowego prowadzenia postępowania administracyjnego.
Zaznaczyć należy, iż uzyskanie prawa do urlopu wychowawczego nie następuje z chwilą złożenia wniosku o urlop wychowawczy. Z kolei na rozpatrzenie wniosku o przyznanie zasiłku wychowawczego jednostka opieki społecznej ma 30 dni.
Wysokość zasiłku wychowawczego
Dodatek do zasiłku rodzinnego, jakim jest tzw. zasiłek wychowawczy wynosi obecnie 400 zł miesięcznie. Stosownie do treści art. 10 ust. 3 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, jeśli zasiłek wychowawczy przysługuje za niepełny miesiąc, to
za każdy dzień tego miesiąca wypłaca się 1/30 kwoty zasiłku wychowawczego. Tak ustaloną kwotę zasiłku wychowawczego za niepełny miesiąc zaokrągla się w górę do 10 groszy.
