Umowa zlecenie i umowa o dzieło to popularne, pozaetatowe formy zatrudnienia. O ile umowa o dzieło, ze względu na fakt, iż coraz częściej jest kwestionowana przez ZUS (na umowie o dzieło co do zasady nie ma składek) jest już zawierana coraz rzadziej, tak umowy zlecenia mają się dobrze i wielu przedsiębiorców korzysta z nich chętnie.
Zawarcie umowy zlecenia czy o dzieło jest z technicznego i prawnego punktu widzenia bardzo proste – sama umowa zlecenia nie musi mieć nawet formy pisemnej, choć ze względów dowodowych i „biurokratycznych” z pewnością lepiej, aby taką formę miała. Podobnie wypowiedzenie umowy zlecenia czy wypowiedzenie umowy o dzieło (pisaliśmy m.in. Zatrudnienie emeryta na umowę zlecenie) w praktyce nie nastręczają większych problemów. Największym z nich jest z reguły ustalenie, czy wypowiedzenie umowy zlecenia czy wypowiedzenie umowy o dzieło są w danym przypadku dopuszczalne. Jeżeli są, samo wypowiedzenie jest proste.
Wypowiedzenie umowy zlecenia – kiedy jest dopuszczalne
Wypowiedzenie umowy zlecenia i wypowiedzenie (rozwiązanie) umowy o dzieło podlegają regulacjom przepisów kodeksu cywilnego. Zarówno zlecenie jak i dzieło nie są bowiem zatrudnieniem w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Umowa zlecenia jest umową starannego działania, natomiast umowa o dzieło jest umową rezultatu – te dwie kwestie należy bezwzględnie mieć na względzie, jeśli zamierza się kogoś na umowie cywilnoprawnej zatrudnić. Zgodnie z art. 746 kodeksu cywilnego, zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca mogą wypowiedzieć umowę zlecenia w każdym czasie.
Jeśli wypowiedzenie umowy zlecenia pochodzi od zleceniodawcy, to ma on obowiązek uiścić wynagrodzenie za tę część zlecenia, która została zrealizowana do dnia jego wypowiedzenia. Z kolei, jeśli wypowiedzenie umowy zlecenia pochodzi od zleceniobiorcy, to w przypadku, gdy za wykonanie umowy zlecenia przysługiwało mu wynagrodzenie, zleceniobiorca ma obowiązek naprawić szkodę, powstałą na skutek wypowiedzenia umowy zlecenia bez ważnego powodu.
Co bardzo istotne – zgodnie z art. 746 §3 kodeksu cywilnego, niedopuszczalne jest wyłączenie możliwości wypowiedzenia umowy zlecenia w samej umowie. Jeśli zleceniodawca zatrudnia zleceniobiorcę na umowie zlecenia, to nie może z góry założyć i wykluczyć, że zleceniobiorca nie ma możliwości wypowiedzenia tej umowy (a takie zapisy się nierzadko w umowach zlecenia pojawiają – jeśli umowa zlecenia je przewiduje, są one nieważne).
Jeśli umowa zlecenia może zostać wypowiedziana (zarówno przez zleceniodawcę, jak i zleceniobiorcę) w każdym czasie, to oznacza to, że z chwilą jej wypowiedzenia wygasa ona natychmiast. Z chwilą zakończenia umowy zlecenia zleceniodawca ma obowiązek zwrócenia zleceniobiorcy wszelkich uzasadnionych wydatków, jakie ten poniósł w związku z realizacją zlecenia oraz wypłacenia mu wynagrodzenia za część zlecenia, zrealizowaną do dnia rozwiązania umowy, natomiast zleceniobiorca ma obowiązek naprawić szkodę, poniesioną przez zleceniodawcę na skutek natychmiastowego rozwiązania umowy zlecenia przez zleceniobiorcę.
Samo wypowiedzenie umowy zlecenia może nastąpić z różnych powodów – może to być powód niezależny od woli stron, np. zmiana przepisów prawa. Teoretycznie może się zdarzyć sytuacja, w której następuje taka zmiana przepisów, która uniemożliwia dalsze zatrudnianie zleceniobiorcy – wówczas wypowiedzenie umowy zlecenia staje się konieczne, a przyczyna nie leży po żadnej ze stron tej umowy. Inną grupą przyczyn wypowiedzenia umowy zlecenia są przyczyny leżące po jednej albo drugiej stronie.
Jeśli np. zleceniodawca nie wypłaca wynagrodzenia zgodnie z przepisami (obecnie wynagrodzenie na umowie zlecenia powinno być wypłacane co najmniej raz w miesiącu, a stawka tego wynagrodzenia w 2018 roku nie może być niższa, niż 13,70 zł brutto za godzinę), to zleceniobiorca ma pełną podstawę do tego, aby umowę zlecenia wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym, jeśli te opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia nie są spowodowane czynnikami niezależnymi od zleceniodawcy, a są przez niego zawinione.
Przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy zlecenia może być również zmiana sytuacji rodzinnej i osobistej, utrata zaufania zleceniodawcy do zleceniobiorcy itp. To o tyle ważne, że zleceniobiorca może wypowiedzieć umowę zlecenia z ważnych powodów – jeśli takich powodów nie ma, a wypowiedzenie umowy zlecenia pochodzi od zleceniobiorcy, to jak już wspomniano wcześniej, naraża się o na obowiązek naprawienia szkody, jaka została wyrządzona natychmiastowym zakończeniem umowy z jego strony.
W wielu przypadkach wypowiedzenie umowy zlecenia uzasadnione jest zmianą miejsca zamieszkania zleceniobiorcy czy jego stanem zdrowia. Obydwa te przypadki są jak najbardziej ważnym powodem w rozumieniu przepisu art. 746 kodeksu cywilnego. Z drugiej strony, jeśli zleceniobiorca wykonuje zlecenie nieprawidłowo, niezgodnie z umową czy interesem zleceniodawcy, to również i w tym wypadku wypowiedzenie umowy zlecenia, pochodzące od zleceniodawcy, jest jak najbardziej uzasadnione.
Okres wypowiedzenia umowy zlecenia
Co do zasady wypowiedzenie umowy zlecenia skutkuje jej natychmiastowym zakończeniem. Nie oznacza to jednak, że w umowie zlecenia strony nie mogą określić jakiegoś okresu jej wypowiedzenia. Należy pamiętać, iż okres wypowiedzenia umowy zlecenia nie jest tożsamy z okresem wypowiedzenia umowy o pracę.
Jeśli zatem umowa zlecenia przewiduje jakiś okres wypowiedzenia, np. dwutygodniowy, to sposób ustalania dnia rozwiązania się umowy zlecenia nie będzie taki sam, jak w przypadku umowy o pracę, liczony w tygodniach, kończy się zawsze w soboty, okres wypowiedzenia umowy zlecenia, liczony w tygodniach, nie musi się kończyć w soboty).
Samą zasadę liczenia długości okresów wypowiedzenia, jeśli umowa zlecenia je przewiduje, regulują przepisy art. 110 do 116 kodeksu cywilnego. Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie (np. wypowiedzenie umowy), nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło.
Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeśli umowa zlecenia przewiduje np. tygodniowy okres wypowiedzenia, a samo wypowiedzenie umowy zlecenia następuje w środę, to okres wypowiedzenia tej umowy zlecenia upłynie w następną środę.
Samo wypowiedzenie umowy zlecenia nie musi mieć jakiejś szczególnej treści. Musi ono zawierać oznaczenie
daty i miejsca, oznaczenie stron umowy zlecenia, dane stron umowy zlecenia, wskazanie umowy, której wypowiedzenie dotyczy, wskazanie powodów, dla których umowa zlecenia zostaje wypowiedziana, a także podpis strony wypowiadającej umowę. Samo wypowiedzenie powinno nastąpić w takiej formie i w takich okolicznościach, aby druga strona mogła z łatwością zapoznać się z jego treścią.
Należy pamiętać, iż wypowiedzenie umowy zlecenia powinno zostać dokonane w takiej formie, w jakiej zawarta została umowa – jeśli umowa zlecenia została zawarta na piśmie, wypowiedzenie umowy zlecenia również powinno mieć formę pisemną.
