W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, iż nagroda jubileuszowa jako składnik wynagrodzenia nie należy się co do zasady wszystkim pracownikom. Nagroda ta nie jest unormowana w przepisach Kodeksu pracy, a podstawy prawne do jej naliczenia i wypłaty, jak również zasady i tryb jej przyznawania, odnaleźć można w tzw. pragmatykach – aktach prawnych, dotyczących poszczególnych grup zawodowych. Nagroda jubileuszowa dla pracownika nie jest świadczeniem powszechnym.
Przyznawanie nagrody jubileuszowej regulują np. ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, ustawa o pracownikach urzędów skarbowych, ustawa o służbie cywilnej, ustawa o pracownikach samorządowych czy Karta Nauczyciela (to tylko przykłady, w praktyce aktów prawnych, normujących prawo do otrzymania nagrody jubileuszowej, jest więcej, a dotyczą one konkretnych grup zawodowych, np. górników, pracowników instytucji kultury itp.).
Pracodawcy spoza sfery tzw. budżetówki mogą sami regulować kwestię wypłaty nagrody jubileuszowej, ale nie mają takiego obowiązku. Jeśli pracodawca, będący np. podmiotem prywatny, decyduje się na wypłaty nagród jubileuszowych, musi tę kwestię unormować np. w regulaminie wynagradzania czy zasadach przyznawania i wypłaty nagród jubileuszowych.
Staż pracy do nagrody jubileuszowej
Nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikom w związku z uzyskaniem przez nich określonego stażu pracy. Wypłacana jest w dniu, w którym pracownik nabył prawo do tej nagrody. W praktyce wypłata nagrody jubileuszowej powinna odbyć się niezwłocznie, najczęściej w terminie wypłaty najbliższego wynagrodzenia.
Aby pracownik uzyskał prawo do nagrody jubileuszowej, musi udowodnić określony staż pracy. Co istotne, wypłaty nagrody jubileuszowej nie można uzależnić od udowodnienia przez pracownika stażu pracy jedynie świadectwami pracy. Może się bowiem okazać, że w danym zakładzie pracy prawo do nagrody jubileuszowej uzależnione jest nie tylko od zakładowego stażu pracy, ale np. od okresów stażu pracy u innych pracodawców. Co do zasady bowiem nagroda jubileuszowa należy się za staż pracy w danym zakładzie pracy, nie ma natomiast przeszkód, aby do jej przyznania pracodawca uwzględniał staż pracy z poprzednich zakładów pracy.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 4 czerwca 2008 roku sygn. IIPK 292/07) przyjęcie przez pracodawcę, że pracownik może dowodzić staż pracy tylko wymaganym przez pracodawcę dokumentem spowodowałoby, że nagroda jubileuszowa straciłaby charakter roszczeniowy. Wynika z tego, że jeśli np. pracownik nie może udowodnić stażu pracy w poprzednim zakładzie pracy na podstawie świadectwa pracy, bo świadectwa tego np. nie otrzymał, to staż ten może udowodnić jakimkolwiek innym dokumentem, np. zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ZUS Rp-7.
Nie ma problemu z ustalaniem stażu pracy, warunkującym przyznanie nagrody jubileuszowej w przypadku, gdy pracownik podjął zatrudnienie 1 dnia miesiąca. Zdarza się jednak w praktyce, że pracownik zostaje zatrudniony w czasie trwania miesiąca. W takim przypadku, ustalając staż pracy pracownika należy się oprzeć na orzeczeniach Sądu Najwyższego, zgodnie z którymi okresy pracy, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych, powinny być ustalane przy uwzględnieniu potocznego sposobu liczenia terminów (tak np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1991 roku sygn. I PZP 16/91). W przypadku zatrudnienia pracownika w ciągu miesiąca, dniem końcowym upływu okresu stażu, od którego zależy przyznanie nagrody jubileuszowej jest dzień, bezpośrednio poprzedzający dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym pracownik podjął zatrudnienie.
UWAGA!!! Przy obliczaniu ciągłych okresów zatrudnienia należy przyjąć zasadę, że upływ miesiąca pracy następuje w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczęto naliczanie stażu pracy (dniowi zatrudnienia pracownika).
Jeśli pracownik „po drodze” zmieniał pracodawców lub zawierał kilka umów o pracę oraz jeśli wystąpiły przerwy w zatrudnieniu, w obliczaniu stażu pracy na potrzeby nagrody jubileuszowej stosuje się także przepis art. 114 Kodeksu cywilnego – termin miesięczny liczy się jako 30 dni. Ustalenie zatem, czy pracownik z przerwami w zatrudnieniu osiągnął już wymagany staż pracy polega na obliczeniu ilości pełnych miesięcy według powyższej reguły (1 miesiąc to 30 dni) oraz zsumowaniu dni wystających poza pełne miesiące i zsumowaniu ich do pełnego miesiąca, czyli 30 dni.
Termin wypłaty nagrody jubileuszowej
Jak już wspomniano – prawo do nagrody jubileuszowej pracownik nabywa z dniem, w którym uzyska niezbędny do jej przyznania staż pracy. Nagroda ta powinna być wypłacona pracownikowi niezwłocznie, nie później niż w terminie najbliższej wypłaty. Jeśli pracodawca spóźni się z wypłatą nagrody jubileuszowej, pracownikowi przysługują z tego tytułu stosowne odsetki. Nagroda jubileuszowa nie jest świadczeniem powszechnym, ma za to charakter wynagrodzeniowy i roszczeniowy. W praktyce ma ona zatem charakter wypłacanej pracownikowi premii, a nie nagrody, choć potocznie nagrodą się nazywa. Jeśli natomiast pracodawca opóźnia się z wypłatą nagrody jubileuszowej, pracownik może żądać z tego tytułu odsetek, choćby na skutek opóźnienia jej wypłaty nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie w wypłacie nagrody jubileuszowej nie było winą pracodawcy.
Należy wyraźnie zwrócić uwagę, że odsetki się pracownikowi nie należą w przypadku, gdy pracownik udowodni staż pracy w terminie późniejszym, niż rzeczywiście ten staż osiągnął. Jeśli pracownik w czasie trwania zatrudnienia dostarczy pracodawcy dokumenty, z których wynika, że prawo do nagrody jubileuszowej ze względu na staż pracy uzyskał już dużo wcześniej, to trudno uznać, że pracodawca ma obowiązek naliczenia odsetek od takiej nagrody. Byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Prawo do nagrody jubileuszowej dla pracownika przedawnia się po upływie 3 lat od dnia jej wymagalności (art. 291 §1 Kodeksu pracy). Po upływie tego terminu pracodawca nie ma już obowiązku wypłacenia nagrody, aczkolwiek może to uczynić. Jeśli natomiast pracownik upomni się o należną mu nagrodę jubileuszową po upływie 3 lat od dnia jej wymagalności, pracodawca może się uchylić od jej wypłaty. Taka sytuacja może wystąpić np. w przypadku, gdy pracownik dostarczy do zakładu pracy dokumenty, którymi udowodni dodatkowy staż pracy oraz fakt, że nagroda jubileuszowa powinna mu zostać wypłacona już np. 4 lata temu. Prawo do nagrody jubileuszowej uległo tu przedawnieniu, pracodawca nie musi jej wypłacać, powołując się przy tym na upływ okresu przedawnienia.
O tym, jak się liczy nagrodę jubileuszową przeczytasz w naszym następnym artykule, obecnie skupmy się na omówienia zasad jej przyznawania dla pracowników w wybranych grupach zawodowych.
Nagroda jubileuszowa dla pracownika samorządowego
Pracownicy samorządowi, oprócz prawa do zwykłego wynagrodzenia za pracę, mają prawo do dodatków za wieloletnią pracę (tzw. wysługi lat), odprawy emerytalnej lub renty z tytułu niezdolności do pracy, dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki) oraz nagrody jubileuszowej. Warunki ustalania prawa do nagrody jubileuszowej dla pracownika samorządowego określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Stosownie do treści §8 powołanego rozporządzenia, pracownik samorządowy nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody albo w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody jubileuszowe. Z kolei wysokość nagrody jubileuszowej dla pracownika samorządowego uregulowana została w treści art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych. Zgodnie z treścią powołanego przepisu, nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi samorządowemu w wysokości:
- po 20 latach pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego
- po 25 latach pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego
- po 30 latach pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego
- po 35 latach pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego
- po 40 latach pracy – 300% wynagrodzenia miesięcznego
- po 45 latach pracy – 400% wynagrodzenia miesięcznego.
Podstawą do naliczenia wysokości nagrody jubileuszowej dla pracownika samorządowego jest jego wynagrodzenie, które przysługuje mu w dniu nabycia prawa do nagrody. Jednakże jeśli jest to dla pracownika korzystniejsze, ustalając wysokość nagrody jubileuszowej należy uwzględnić wynagrodzenie pracownika z dnia jej wypłaty (sposób liczenia wysokości nagrody jubileuszowej już w następnym artykule).
Co istotne, jeśli pracownik nabył prawo do nagrody będąc zatrudnionym innym wymiarze czasu pracy niż w dniu jej wypłaty, podstawą wysokości nagrody jubileuszowej dla pracownika samorządowego jest wynagrodzenie, jakie przysługuje mu w dniu nabycia prawa do tej nagrody, a nie w dniu jej wypłaty.
Nagroda jubileuszowa wypłacana jest pracownikowi samorządowemu w dniu nabycia przez niego prawa do tej nagrody. Wyjątkiem jest sytuacja, w której dochodzi do ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Wówczas pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy stażu pracy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę wypłaca się w dniu ustania zatrudnienia (§8 ust. 8 rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych).
UWAGA!!! Pracownikowi samorządowemu nie przysługuje prawo do nagrody jubileuszowej, jeśli przed podjęciem zatrudnienia miał przyznane prawo do wcześniejszej emerytury, którą zawiesił w związku z tym zatrudnieniem, choćby po ustaniu zatrudnienia rozpoczął pobieranie świadczenia emerytalnego z tytułu osiągnięcia normalnego wieku (pisaliśmy m.in. Czy pracodawca może wysłać na emeryturę) emerytalnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2011 roku sygn. I PZP 1/2012).
Nagroda jubileuszowa pracownika instytucji kultury
Od dnia 1 stycznia 2012 roku kwestię nagrody jubileuszowej dla pracowników kultury reguluje ustawa z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Stosownie do treści przepisów powołanej ustawy (w szczególności art. 31b, regulującego wysokość nagrody jubileuszowej) pracownicy instytucji kultury zostali podzieleni na dwie grupy. Pierwsza z nich dotyczy pracowników artystycznych (aktorów, tancerzy, solistów, muzyków), a druga pracowników nieartystycznych – pozostałych (obsługi administracyjnej, biblioteki itp.).
Stosownie do treści art. 31b ust. 1 ustawy o działalności kulturalnej nagroda jubileuszowa dla pracowników artystycznych przysługuje w wysokości:
- pracownikowi zatrudnionemu w balecie:
- a) po 10 latach pracy — 100% wynagrodzenia miesięcznego,
- b) po 15 latach pracy — 150% wynagrodzenia miesięcznego,
- c) po 20 latach pracy — 200% wynagrodzenia miesięcznego;
- pracownikowi zatrudnionemu w charakterze solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych oraz artysty chóru:
- a) po 15 latach pracy — 100% wynagrodzenia miesięcznego,
- b) po 20 latach pracy — 150% wynagrodzenia miesięcznego,
- c) po 25 latach pracy — 200% wynagrodzenia miesięcznego.
Za pracę powyżej wymienionych okresów wysokość nagrody jubileuszowej wynosi 300% wynagrodzenia miesięcznego i wypłaca się ją po zakończeniu kolejnych pięcioletnich okresów pracy artystycznej. Dotyczy to jednakże tylko pracowników artystycznych pracujących w balecie lub w charakterze solisty, wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych oraz artysty chóru.
UWAGA!!! Pracownicy instytucji artystycznych, którzy podjęli zatrudnienie przed 1 stycznia 2012 r., nabywają prawo do nagrody jubileuszowej na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, a więc na podstawie § 5 rozporządzenia (art. 10 ust. 4 ustawy z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej).
Pozostałym pracownikom instytucji kultury (z grupy tzw. nieartystycznej) przysługuje nagroda jubileuszowa w wysokości:
- po 20 latach pracy — 75% wynagrodzenia miesięcznego,
- po 25 latach pracy — 100% wynagrodzenia miesięcznego,
- po 30 latach pracy — 150% wynagrodzenia miesięcznego,
- po 35 latach pracy — 200% wynagrodzenia miesięcznego,
- po 40 latach pracy — 300% wynagrodzenia miesięcznego.
Zasady obliczania stażu pracy i wysokości nagrody jubileuszowej są takie same dla wszystkich pracowników instytucji kultury. Do wymaganego do przyznania nagrody jubileuszowej stażu pracy zalicza się wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia, inne okresy, jeśli na podstawie odrębnych przepisów podlegają zaliczaniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, a także okres pracy w aktualnym zakładzie pracy.
Co istotne Warunki przyznawania nagrody jubileuszowej dla pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury, określone w ustawie o działalności kulturalnej, obowiązują do czasu objęcia tych pracowników układem zbiorowym pracy lub regulaminem wynagradzania (art. 31d ust. 2 ustawy o działalności kulturalnej). To właśnie te akty prawa wewnątrzzakładowego powinny określać szczegółowo sposób ustalania i dokumentowania prawa do nagrody jubileuszowej, a także zasady jej wypłacania pracownikom instytucji kultury.
Wysokość nagrody jubileuszowej dla pracownika instytucji kultury ustala się tak, jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (więcej o tym w kolejnym artykule).
Nagroda jubileuszowa dla nauczycieli
Kwestię nagrody jubileuszowej dla nauczyciela reguluje ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela. Stosownie do treści art. 47 ust. 1 powołanej ustawy, za wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości:
- za 20 lat pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego
- za 25 lat pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego
- za 30 lat pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego
- za 35 lat pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego
- za 40 lat pracy – 250% wynagrodzenia miesięcznego.
Z kolei szczegółowe zasady ustalania i wypłaty nagród jubileuszowych dla nauczycieli określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 października 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania. Co istotne akurat w przypadku nauczycieli, do okresu pracy uprawniającego nauczyciela do nagrody jubileuszowej zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one zaliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Nie jest zatem istotne, czy nauczyciel wcześniej pracował w szkole, czy też nie. Nie ma więc znaczenia rodzaj pracy wykonywanej wcześniej przez nauczyciela, ani nawet sposób zakończenia stosunku pracy (nawet w przypadku tzw. dyscyplinarki). Ważne jest tylko to, aby był to zakończony stosunek pracy, który nauczyciel ma obowiązek udokumentować, np. świadectwami pracy.
Podstawą obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie miesięczne przysługujące nauczycielowi w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli jest to dla nauczyciela korzystniejsze — wynagrodzenie przysługujące mu w dniu jej wypłaty. Z kolei w przypadku, gdy nauczyciel nabył prawo do nagrody jubileuszowej będąc zatrudniony w innym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin niż w dniu jej wypłaty, podstawę obliczenia nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujące nauczycielowi w dniu nabycia prawa do nagrody jubileuszowej.
Prawo do nagrody jubileuszowej ma również nauczyciel, któremu w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia zakończenia stosunku pracy. W takim wypadku nagrodę jubileuszową nauczycielowi wypłaca się w dniu ustania zatrudnienia.
UWAGA!!! We wszystkich omawianych przypadkach do stażu pracy, od którego zależą uprawienia pracownicze, nie zalicza się umów cywilnoprawnych czy prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Nie jest zatem stażem pracy dla nauczyciela lub pracownika instytucji kultury uprzednio wykonywana praca, jeśli jej świadczenie odbywało się np. na podstawie umowy zlecenia.
Tematyka nagród jubileuszowych będzie kontynuowana. W kolejnym artykule omówione zostaną zasady ustalania wysokości nagrody jubileuszowej oraz jej podleganie składkom ZUS i zaliczce na podatek dochodowych, a następnie przedstawione zostaną zasady przyznawania nagród jubileuszowych pracownikom z pozostałych grup zawodowych (uczelnie wyższe, górnictwo, służby mundurowe, służba zdrowia itp.). Zapraszamy do lektury.
