Niniejszy artykuł, omawiający jedno z pozapłacowych świadczeń, wypłacanych przez pracodawców na rzecz pracowników, tzw. „wczasy pod gruszą”, otwiera nasz cykl porad na temat wszelkiego rodzaju świadczeń (i ogólnie działalności) Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych i generalnie realizacji przez pracodawcę jednej z podstawowych zasad prawa pracy – zaspokajania potrzeb socjalnych, kulturalnych i bytowych pracowników.
komu przysługują wczasy pod gruszą?
Oczywiście wczasy pod gruszą czy ich odpowiednik, czy też inne świadczenia pracodawca może wypłacać, nie posiadając w zakładzie pracy ZFŚS, niemniej warto omówić szczegółowo zasady wypłaty wczasów pod gruszą (a w dalszych częściach innych świadczeń), bowiem nie każdemu i nie w każdym zakładzie pracy się one należą.
Dofinansowanie do urlopu czy wczasy pod gruszą – działalność socjalna pracodawcy
Co do zasady – działalność socjalna, zgodnie z art. 2 ustawy o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych, oznacza usługi świadczone przez pracodawców na rzecz form wypoczynku pracowników i członków ich rodzin, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach itp. ZFŚS nie jest jednak obowiązkowy w każdym zakładzie pracy, niemniej zasada zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych i socjalnych pracowników dotyczy – w miarę ich możliwości – wszystkich pracodawców.
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych tworzą natomiast (oraz komisję socjalną, regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, preliminarze wydatków ZFŚS itp.) podmioty, zatrudniające powyżej pracowników w przeliczeniu na powyżej 20 pełne etaty.
Podkreślić należy, iż fundusz socjalny – bez względu na ilość etatów – tworzą jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe.
Oznacza to, iż w zakładzie pracy zatrudnionych może być nawet więcej niż 20 osób, ale jeśli suma wymiarów etatów tych osób nie przekracza tej liczby, pracodawca nie ma obowiązku tworzenia funduszu socjalnego.
Co więcej, do liczby tej w żaden sposób nie zalicza się osób zatrudnionych na podstawie umów zlecenia czy o dzieło, nie są one bowiem pracownikami i „nie pracują na etacie”.
WAŻNE!!! – Ustalając kwestię obligatoryjności funduszu socjalnego uwzględnia się nie ilość osób fizycznych, zatrudnionych w zakładzie pracy, ale łączną ilość etatów dla tych osób.
Przykładowo na potrzeby ustaleń funduszu socjalnego 15 osób, zatrudnionych na pół etatu i 10 zatrudnionych na pełny etat daje w sumie 17,5 etatu, mimo faktu, iż osób zatrudnionych jest 25.
Kwestie dofinansowania do wczasów pod gruszą precyzuje z reguły regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, a jeśli funduszu tego nie ma, zasady wypłaty wczasów pod gruszą ustala pracodawca.
Wczasy pod gruszą nie są składnikiem wynagrodzenia, pracownik ma zatem mocno ograniczone możliwości roszczenia o przyznanie tego świadczenia.
Wniosek o wczasy pod gruszą
Wczasy pod gruszą to potoczna nazwa świadczenia, które pracodawca wypłaca pracownikowi za „wczasy organizowane we własnym zakresie”. Wczasy pod gruszą, jako jedna z form realizacji celów ZFŚS mogą mieć różny wymiar. Wyraźnie tu należy zaznaczyć, iż jakiekolwiek świadczenia z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych uzależnione są od dochodu netto na członka rodziny pracownika oraz jego sytuacji rodzinnej i majątkowej.
A wczasy pod gruszą nie należą się każdemu i wszędzie. Przede wszystkim, aby pracownik mógł uzyskać wczasy pod gruszą musi on wykorzystać 10 dni nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego.
Komu należą się wczasy pod gruszą?
Ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych mogą korzystać pracownicy oraz członkowie ich rodzin, byli pracownicy – emeryci i renciści oraz ich rodziny, a także wszelkie inne osoby, którym pracodawca umożliwił korzystanie ze środków ZFŚS.
Należy jednak po raz kolejny podkreślić, iż fundusz socjalny nie działa na zasadzie: każdemu po równo. Świadczenia z funduszu socjalnego mają charakter uznaniowy i uzależnione są od sytuacji danego pracownika (byłego pracownika).
Powyższe wprost wynika z treści art. 8 ustawy o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych – przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby, uprawnionej do korzystania z funduszu.
A komu należą się wczasy pod gruszą? Co do zasady pracownikowi, który przebywał na urlopie wypoczynkowym nieprzerwanie przez 10 dni roboczych oraz KTÓRY ZŁOŻYŁ WNIOSEK o przyznanie tego świadczenia.
Pisemny wniosek pracownika jest tu bezwzględny, wczasy pod gruszą nie są bowiem przyznawane niejako „z automatu”. Nawet w wypadku, gdy pracownik był na co najmniej 10-dniowym urlopie wypoczynkowym, bez pisemnego wniosku o przyznanie nie otrzyma świadczenia urlopowego – wczasów pod gruszą.
Co do zasady wczasy pod gruszą winny zostać wypłacone pracownikowi PRZED rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego. Powstaje jednak pytanie, co zrobić w sytuacji, gdy pracownik złoży wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego, wniosek o wypłatę wczasów pod gruszą, świadczenie to zostanie wypłacone, a następnie pracownik z urlopu wypoczynkowego zrezygnuje.
Łatwo sobie wyobrazić taką sytuację, urlop wypoczynkowy jest bowiem prawem, a nie obowiązkiem pracownika, z zaplanowanego urlopu pracownik zawsze może przecież zrezygnować. W takim wypadku wypłacona pracownikowi kwota wczasów pod gruszą winna zostać zwrócona.
Jeśli pracownik rozpoczął korzystanie z co najmniej 10-dniowego urlopu wypoczynkowego, w trakcie którego rozchorował się i poszedł na zwolnienie lekarskie, nie musi zwracać pracodawcy otrzymanej kwoty wczasów pod gruszą. Choroba (o ile nie jest zawiniona przez pracownika) jest bowiem czynnikiem zewnętrznym, na który pracownik wpływu nie miał, nie ma zatem obowiązku zwrotu świadczenia jako pobranego nienależnie.
Wczasy pod gruszą należą się pracownikowi, jeśli ich wypłatę przewiduje fundusz socjalny w zakładzie pracy. Dodatkowo spełnione zostać musi stosowne kryterium dochodowe pracownika, w zakresie którego pracownik składa stosowne oświadczenie.
Oświadczenie o dochodzie na członka rodziny
W celu uzyskania wczasów pod gruszą (oraz innych świadczeń z funduszu socjalnego) pracownik składa pracodawcy oświadczenie o swojej sytuacji majątkowej i rodzinnej, co w praktyce oznacza złożenie oświadczenia o dochodzie netto na członka rodziny.
Oczywiście pracodawca ma niewielkie szanse na weryfikację prawdziwości złożonego przez pracownika oświadczenia, niemniej pracownik musi mieć świadomość, iż fałszywe oświadczenie o dochodach podlega odpowiedzialności karnej jak za złożenie fałszywych zeznań, a w pewnych sytuacjach (oświadczenie fałszywe, złożone w celu osiągnięcia korzyści majątkowej poprzez wprowadzenie pracodawcy w błąd, stanowi przestępstwo oszustwa).
Ile wczasów pod gruszą się należy
To, jaka będzie wysokość świadczenia urlopowego, uzależnione jest od wielu czynników. Należy pamiętać o tzw. odpisie, z którego pochodzą środki funduszu socjalnego, a także o tym, iż wczasy pod gruszą są jednym z kilku świadczeń, finansowanych ze środków funduszu.
Wysokość wczasów pod gruszą uzależniona jest zatem z jednej strony od uznania pracodawcy (ewentualnie działającej w jego imieniu komisji socjalnej, która wysokość tego świadczenia ustala w oparciu o posiadaną i przewidywaną ilość środków na rachunku bankowym funduszu), a z drugiej strony od sytuacji rodzinnej i majątkowej pracownika.
Wczasy pod gruszą a świadczenie urlopowe
Wczasy pod gruszą i świadczenie urlopowe to dwa zupełnie różne formy finansowania wypoczynku pracownika. Wczasy pod gruszą wypłacane są ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, są zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych do kwoty 380 zł, natomiast świadczenie urlopowe wypłacane jest ze środków pracodawcy i jest w całości opodatkowane.
Świadczenie urlopowe należy się co do zasady każdemu pracownikowi w takiej samej wysokości, przy czym wysokość ta nie może przekraczać wysokości corocznego odpisu. Jeśli wysokość świadczenia urlopowego przekracza wysokość odpisu corocznego, nadwyżka ulega obłożeniu składkami ZUS. Zaznaczyć jednak wyraźnie należy, iż pracodawca może poinformować pracowników, iż nie będzie wypłacał świadczeń urlopowych, uwalniając się tym samym od konieczności ich płacenia.
Wysokość świadczenia urlopowego uzależniona jest od wymiaru etatu, na którym zatrudniony został pracownik oraz od ustaleń pracodawcy.
Kiedy wypłata wczasów pod gruszą?
Kiedy wypłacane są wczasy pod gruszą? Co do zasady przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Przepisy nie wskazują konkretnej daty dziennej, więc różnie to bywa w różnych zakładach pracy, niemniej zasadą jest, iż pracodawca powinien to świadczenie wypłacić przed rozpoczęciem urlopu.
Zaznaczyć na koniec należy, iż pracodawca wypłacając świadczenie urlopowe, może żądać od pracownika udokumentowania faktycznie poniesionych kosztów, związanych z wypoczynkiem, np. faktury za hotel, rachunku za noclegi itp.
