Dodatek stażowy, znany również w praktyce kadrowej jako wysługa lat, jest dodatkiem do wynagrodzenia, którego wysokość zależy od stażu pracy pracownika. O ile w tzw. budżetówce dodatek stażowy jest powszechny i regulowany jest odpowiednimi przepisami, tak w zakładach prywatnych dodatek stażowy – wysługa lat – jest z reguły składnikiem wynagrodzenia o charakterze dobrowolnym.
Ta dobrowolność oznacza, że pracodawca może, ale nie musi go wypłacać.
Dodatek stażowy, jeśli obowiązek jego wypłaty nie wynika wprost z przepisów powszechnie obowiązujących, powinien być odpowiednio unormowany, czy to w regulaminie wynagradzania, czy w innym akcie wewnątrzzakładowym.
Dodatek stażowy za czas choroby
To unormowanie powinno dotyczyć zarówno samej zasady nabywania prawa do dodatku stażowego, jak i kwestii pobocznych, np. czy dodatek stażowy jest czy nie jest pomniejszany za czas choroby, urlopu wypoczynkowego czy innej nieobecności.
To ważne, bowiem z jednej strony dodatek stażowy jako składnik stały (niezależny od nieobecności) czy zmienny (zależny od nieobecności) może być wliczany do podstawy innych składników wynagrodzeń, a z drugiej może on być, ale nie musi, wliczany do podstawy wynagrodzenia chorobowego czy zasiłków.
Inaczej również wygląda rozliczenie dodatku stażowego na liście płac w przypadku, gdy jest on albo nie jest pomniejszany np. za czas choroby. Pokażemy to na konkretnym przykładzie pod koniec artykułu, najpierw jednak trochę niezbędnej teorii.
Dodatek stażowy – ile wynosi? Ile wynosi Dodatek stażowy na zwolnieniu lekarskim?
Takie wzorcowe uregulowanie dodatku stażowego znaleźć można np. w art. 38 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych. Stosownie do powołanego przepisu dodatek za wieloletnią pracę przysługuje po 5 latach pracy w wysokości wynoszącej 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Oczywiście w prywatnych zakładach pracy, gdzie powyższy przepis nie ma zastosowania, wysługa lat może zostać unormowana inaczej, w szczególności ze względu na staż – do tego stażu wliczać można jedynie zatrudnienie u tego konkretnego pracodawcy, a nie łączny staż w życiu pracownika.
Nas interesuje jednak inna rzecz – pomniejszanie albo niepomniejszanie tego dodatku za czas nieobecności. Na czym to polega w praktyce?
Załóżmy, że pracownik ma wysługę lat 500 zł. Te 500 zł może mu przysługiwać w stałej wysokości, niezależnie od tego, ile dni w miesiącu pracownik przepracował, czy w ogóle przepracował choćby jeden dzień. Przykładowo pracownica, która przebywa na urlopie macierzyńskim z prawem do zasiłku macierzyńskiego nadal otrzymuje to 500 zł, choć nie pracuje ani jednego dnia w miesiącu. Wówczas taka wysługa lat uważana jest za stały.
Może być też inaczej – dodatek stażowy wynosi 500 zł, ale jeśli pracownik był na zwolnieniu lekarskim np. 10 dni w miesiącu, to dodatek stażowy pomniejsza się o te 10 dni nieobecności, a więc wyniesie on 500 – 500 / 30 * 10 = 333,33 zł. A jeśli pracownik nie przepracował w miesiącu ani jednego dnia, dodatek stażowy za ten miesiąc wyniesie 0 zł.
Powyższe jest niezwykle istotne właśnie w kontekście tego, czy dodatek stażowy wlicza się czy nie wlicza do podstawy wynagrodzenia chorobowego czy zasiłków.
Kwestię ustalania podstawy tych świadczeń reguluje art. 36 i następne ustawy z dnia 25 czerwca 1999 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej potocznie ustawą zasiłkową. Więcej o ustalaniu podstawy do świadczeń pisaliśmy tutaj: wynagrodzenie chorobowe 2020
Generalnie podstawa do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku to średnia z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym pracownik poszedł na zwolnienie lekarskie. Jeśli pracownik pozostaje w zatrudnieniu krócej, podstawą jest średnia z pełnych miesięcy zatrudnienia.
Jeśli zwolnienie lekarskie pojawiło się już w pierwszym miesiącu pracy, podstawą do wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego jest wynagrodzenie, jakie pracownik otrzymałby, gdyby przepracował pełny miesiąc.
Pisaliśmy niedawno również: Czy po stażu pracodawca musi mnie zatrudnić?
Do tej średniej wlicza się generalnie wszystkie składniki, od których naliczana jest składka chorobowa. Należy jednak mieć tu na względzie regulację art. 41 ustawy zasiłkowej – przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku.
A zatem jeśli mamy składnik wynagrodzenia typu dodatek stażowy, który nie jest pomniejszany za czas nieobecności chorobowej pracownika, to zgodnie z powołanym przepisem nie wlicza się go do podstawy świadczenia. Z kolei, jeśli ten dodatek stażowy byłby pomniejszany za czas nieobecności, wlicza się go do podstawy świadczenia.
Załóżmy 2 przypadki. Pierwszy z nich – pracownik ma pensję zasadniczą 3000 zł oraz dodatek stażowy 10%, czyli 300 zł. Ten dodatek stażowy jest pomniejszany za czas choroby. Załóżmy, że pracownik nie ma innych składników wynagrodzeń, nie pracował w nadgodzinach itp. W kwietniu był on na zwolnieniu lekarskim 12 dni, z prawem do wynagrodzenia chorobowego. Otrzyma on zatem:
Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca: 3000 – 3000 / 30 * 12 = 1800 zł
Dodatek stażowy za przepracowaną część miesiąca: 300 – 300/30 * 12 = 180 zł
Wynagrodzenie chorobowe, którego podstawą będzie kwota 3300 zł. Wyniesie ono:
3300 – 13,71% z 3300 = 2847,57 zł
2847,57 zł / 30 * 80% * 12 = 911,22 zł (jest to kwota brutto)
Gdyby natomiast dodatek stażowy nie był pomniejszany za czas choroby, to w powyższym przypadku pracownik miałby następujące składniki wynagrodzenia:
Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca: 3000 – 3000/30*12 = 1800 zł
Dodatek stażowy: 300 zł
Wynagrodzenie chorobowe, którego podstawą będzie kwota 3000 zł.
3000 – 13,71% z 3000 = 2588,70 zł
2588,70 / 30 * 80% * 12 = 828,38 zł
Ten drugi pracownik tytułem wynagrodzenia chorobowego otrzyma nieco mniej, ale za to jego dodatek stażowy nie został pomniejszony za czas choroby i nadal wynosi 300 zł.
Gdybyśmy chcieli teraz z tych składników naliczyć listę płac, to wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca i dodatek za przepracowaną część miesiąca znajdą się w podstawie do składek społecznych, wynagrodzenie chorobowe zostanie doliczone do podstawy składki zdrowotnej.
Czytaj także: 3/4 etatu wady
Z kolei w tym drugim przypadku, kiedy dodatek stażowy nie jest pomniejszany za czas choroby, to należy go rozdzielić niejako na dwie części – tę przypadającą na czas choroby i tę przypadającą na okres pracy.
Dodatek stażowy w tym drugim wypadku nie jest pomniejszany za czas choroby. Ustalając zatem podstawę do składek społecznych należy mieć na względzie przepis §2 ust. 24 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Stosownie do powołanego przepisu podstawy wymiaru składek nie stanowią składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.
A skoro dodatek stażowy przysługuje również za czas pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego czy świadczenia rehabilitacyjnego, to w tej części przypadającej na okres zasiłkowy dodatek stażowy jest zwolniony ze składek. Nie jest natomiast zwolniony ze składek za okres pracy. A zatem te nasze 300 zł należy podzielić na dwie części – 180 zł zwolnione ze składek ZUS, bo przypadające na czas choroby i 120 zł normalnie oskładkowane, bo przypadające na czas pracy.
Rozpiszmy teraz listę płac dla tego drugiego przypadku, czyli gdy dodatek stażowy nie jest pomniejszany za czas choroby. Zakładamy, że pracownik otrzyma wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca 1800 zł, dodatek stażowy w kwocie 300 zł (który na liście płac podzielimy na część ozusowaną i część zwolnioną ze składek) oraz wynagrodzenie chorobowe 828,38 zł. Zakładamy, że pracownik ma więcej niż 26 lat, a więc nie korzysta ze zwolnienia „Zerowy PIT dla młodych, ma prawo do kosztów uzyskania przychodu 250 zł, złożył PIT-2 i ma prawo do ulgi 43,76 zł.
- Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca: 1800 zł
- Dodatek stażowy ze składkami ZUS: 180 zł
- Dodatek stażowy bez składek ZUS (należny za czas choroby): 120 zł
- Wynagrodzenie chorobowe: 828,38 zł
- Podstawa składek społecznych: 1800 zł + 180 zł = 1980 zł
- ZUS pracownika: 13,71% z 1980 zł = 271,46 zł
- Podstawa składki zdrowotnej: 1980 – 271,46 + 828,38 zł = 2536,92 zł
- Koszt uzyskania przychodu: 250 zł
- Podstawa podatku: 2536,92 – 250 + 120 zł = po zaokrągleniu 2407
- Podatek: 17% z 2407 = 409,19 zł
- Ulga podatkowa: 43,76 zł
- Zaliczka na podatek: 409,19 – 43,76 zł = 365,43 zł
- Ubezpieczenie zdrowotne 9% z 2536,92 = 228,32 zł
- Ubezpieczenie zdrowotne odliczalne: 7,75% z 2536,92 = 196,61 zł
- Podatek do US: 365,43 – 196,61 = po zaokrągleniu 169 zł
- Netto do wypłaty: 1800 + 180 + 120 + 828,38 – 271,46 – 228,32 – 169 = 2428,60 zł
Jak widzisz, kwestia ustalenia tego czy dodatek stażowy ma być pomniejszany czy nie za czas nieobecności chorobowej (czy w ogóle zasiłkowej) ma wpływ na to, czy ten dodatek stażowy w podstawie chorobowego się znajdzie, czy nie, a w konsekwencji na wyliczenie samego świadczenia, jak i rozliczenie tego dodatku stażowego na liście płac.
Dziś również na naszym drugim blogu: zasiłek chorobowy po zmianie etatu
Kto wypłaca dodatek stażowy na zasiłku chorobowym?
Dodatek stażowy na zasiłku chorobowym, jeśli nie jest on pomniejszany za czas choroby i nie wchodzi do podstawy wynagrodzenia chorobowego ani zasiłku, wypłaca pracodawca. Nie ma znaczenia, czy płatnikiem samego zasiłku jest zakład pracy, czy ZUS.
Jeśli pracodawca wypłaca dodatek stażowy za okres, w którym pracownik otrzymywał wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek, to ten dodatek stażowy pracodawca raportuje do ZUS na ZUS RPA (w części przypadającej w okresach wypłaty wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku).
Dodać dla formalności należy, że dodatek stażowy na zasiłku chorobowym jest zwolniony ze składek ZUS jako składnik, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania świadczenia chorobowego czy macierzyńskiego. Oczywiście dodatek stażowy jest zwolniony ze składek ZUS jedynie w części przypadającej na czas choroby czy zasiłku.
Czy dodatek stażowy wlicza się do podstawy zasiłku chorobowego?
To zależy. Jeśli jest on pomniejszany za czas choroby, dodatek stażowy wlicza się do podstawy chorobowego. Jeśli nie jest pomniejszany, nie wliczamy go do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego, podstawy wymiaru zasiłku czy podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego.
Powyższe wynika wprost z art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Pamiętaj – w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych dodatek stażowy uwzględniasz jedynie, jeśli jest on pomniejszany za czas nieobecności chorobowej.
Dodatek stażowy w budżetówce a zasiłek chorobowy
Dodatek stażowy w budżetówce regulowany jest przepisami art. 36 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych oraz par. 7 rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.
Par. 7 pkt 2 powołanego rozporządzenia wskazuje wprost:
Dodatek za wieloletnią pracę przysługuje pracownikowi samorządowemu za dni, za które otrzymuje wynagrodzenie, oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik samorządowy otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego.
A zatem uznać należy, że dodatek stażowy w budżetówce nie jest pomniejszany za czas choroby czy nieobecności zasiłkowej (np. w okresie pobierania zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny). A więc nie wchodzi do podstawy wynagrodzenia chorobowego czy zasiłku, tylko pracownik otrzymuje go w pełnej wysokości.
