Pracownik idzie na emeryturę – ma wymagany wiek emerytalny, odpowiednie okresy składkowe i nieskładkowe, zamierza złożyć w ZUS wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Czy w związku z tym, że pracownik idzie na emeryturę, pracodawca ma jakieś obowiązki wobec tego pracownika albo wobec ZUS? Czy pracodawca musi tu wypełniać jakieś formularze itp.?
Wiek emerytalny w Polsce to obecnie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. To jest tzw. podstawowy wiek emerytalny. Niektórzy pracownicy mogą na emerytury przechodzić wcześniej (np. emerytury branżowe). Natomiast co do zasady podstawowym warunkiem do tego, aby pracownik mógł przejść na emeryturę, jest osiągnięcie wieku emerytalnego.
Pracownik idzie na emeryturę nie „z automatu” po osiągnięciu wieku emerytalnego, ale musi o przyznanie emerytury wystąpić. Cała procedurę opiszemy w niniejszym artykule, opiszemy również obowiązki pracodawcy w związku z tym, że pracownik idzie na emeryturę.
Pracownik idzie na emeryturę – co musi zrobić
Przede wszystkim wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego pracownik może, ale nie musi przejść na emeryturę. Jeśli czuje się na siłach a pracodawca chce nadal go zatrudniać, pracownik może oczywiście pracować nadal (pisaliśmy m.in. tutaj: pracownik ma wiek emerytalny, ale na emeryturę iść nie chce). Dla pracownika to jest o tyle korzystne, że im dłuższy staż pracy, tym wyższa później emerytura.
Może się też okazać, że pracownik osiąga wiek emerytalny i w porozumieniu z pracodawcą rozwiązuje umowę o pracę np. za porozumieniem stron (pisaliśmy m.in. tutaj: rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron), występuje z wnioskiem o przyznanie mu emerytury. ZUS ustala pracownikowi prawo do emerytury, pracownik idzie na emeryturę, a następnie pracodawca zatrudnia go ponownie – już jako emeryta, np. nadal na umowie o pracę (pisaliśmy m.in. tutaj: zatrudnienie pracownika krok po kroku) albo na umowie zlecenia (pisaliśmy m.in. tutaj: umowa zlecenia z emerytem).
W każdym razie, pracownik chce przejść na emeryturę, informuje o tym swojego pracodawcę, a pracodawca zastanawia się, jakie są obowiązku pracodawcy, gdy pracownik idzie na emeryturę. Poniekąd odpowiedź na to pytanie daje po części przepis art. 125 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zwanej potocznie ustawą emerytalną). Stosownie do powołanego przepisu:
Pracodawcy obowiązani są do:
1) współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia;
2) wydawania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości;
3) przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą pracownika organowi rentowemu nie później niż na 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia pracownika na emeryturę, z uwzględnieniem art. 182;
4) przygotowania, za zgodą pracownika, wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy i przedłożenia go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych;
5) poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, pozostałej po nim rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotowania wniosku o rentę i przedłożenia go organowi rentowemu.
Co ważne. Pracownicy urodzeni przed 31 grudnia 1948 roku mogą wniosek o emeryturę złożyć na ręce pracodawcy, natomiast urodzeni po 31 grudnia 1948 roku składają wniosek o emeryturę samodzielnie.
Sprawdź także: Czy pracodawca może odmówić wypowiedzenia
Nie wyklucza to oczywiście współdziałania ze strony pracodawcy w związku z faktem, iż pracownik idzie na emeryturę, ale co do zasady zgodnie z art. 182 ustawy emerytalnej ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., do których nie stosuje się art. 46-47, 50, 50a oraz 50e, zgłaszają wnioski o emeryturę bezpośrednio w organie rentowym.
Czy pracodawca może zabronić pracownikowi przejścia na emeryturę?
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, iż obecnie obowiązujące przepisy nie nakładają na pracodawcę obowiązku rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem w wieku emerytalnym, który chce przejść na emeryturę.
Jeśli pracownik wybiera się na emeryturę, może sam wystąpić z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę. Rozwiązanie umowy o pracę (na mocy porozumienia stron z powodu przejścia pracownika na emeryturę czy na drodze wypowiedzenia umowy o pracę) jest warunkiem koniecznym do tego, aby ZUS ustalił pracownikowi prawo do emerytury.
Jeśli pracownik osiąga wiek emerytalny, ale stosunek pracy nie zostaje rozwiązany, to zgodnie z art. 103a ustawy emerytalnej powoduje to zawieszenie prawa do emerytury (prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego).
Pracodawca nie musi się zgadzać na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, a wówczas pracownikowi pozostaje wypowiedzenie umowy o pracę (pisaliśmy m.in. tutaj: uzasadnienie wypowiedzenia umowy o pracę). Natomiast jeśli dochodzi do rozwiązania umowy o pracę w związku z tym, że pracownik idzie na emeryturę, to należy to traktować jak każde inne rozwiązanie stosunku pracy z punktu widzenia pracodawcy – również z tymi samymi obowiązkami.
Z drugiej strony – pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem tylko dlatego, iż osiągnął on wiek emerytalny. W uchwale 7 sędziów z dnia 21 stycznia 2009 roku sygn. II PZP 13/08 Sąd Najwyższy stwierdził, iż pracodawca zasadniczo nie może wypowiedzieć umowy o pracę powołując się jedynie na osiągnięcie przez pracownika wieku emerytalnego, gdyż stanowiłoby to dyskryminację ze względu na wiek (podobnie niedopuszczalne jest tu wypowiedzenie zmieniające w wieku ochronnym).
W związku z rozwiązaniem umowy o pracę i przejściem pracownika na emeryturę pracodawca musi wystawić pracownikowi świadectwo pracy (co do zasady świadectwo pracy wystawia się ostatniego dnia trwania zatrudnienia) oraz wypłacić pracownikowi ekwiwalent za urlop (jeśli na dzień rozwiązania umowy o pracę pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego, którego nie wykorzystał wcześniej).
Oczywiście w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, jeśli pracownik idzie na emeryturę, pracodawca wypłaca pracownikowi odprawę emerytalną (pisaliśmy m.in. tutaj: jak wyliczyć odprawę emerytalną).
Wróćmy jednak do obowiązków pracodawcy w związku z przejściem pracownika na emeryturę – bezpośrednio związanych z ustaleniem prawa do emerytury. W pierwszej kolejności o przyznanie emerytury występuje sam pracownik, składając w ZUS wniosek EMP (wniosek o emeryturę). Wzór tego wniosku znajdziesz TUTAJ.
Emerytura jest przyznawana na wniosek ubezpieczonego. Musi on udokumentować m.in. swoje okresy składkowe. Na pracodawcy ciąży obowiązek pomocy pracownikowi podczas gromadzenia dokumentacji, która jest niezbędna do przyznania świadczeń emerytalnych oraz wydawania organowi rentowemu, tudzież pracownikowi niezbędnych zaświadczeń do ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych oraz ich wysokości, a także do przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą pracownika odpowiedniemu organowi rentowemu, ale nie później niż 30 dni przed terminem przejścia pracownika na emeryturę.
Może się okazać, że pracodawca będzie musiał – w związku z tym, że pracownik idzie na emeryturę – przygotować zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ZUS ERP-7. W zaświadczeniu tym wskazuje się informacje o pracowniku, informacje o wypłaconych świadczeniach, Informacje o kwotach wynagrodzenia/ uposażenia, kwotach świadczeń wypłaconych w okresie niezdolności do pracy oraz kwotach innych należności – za dany rok kalendarzowy – uwzględnianych przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury, renty oraz kapitału początkowego.
Generalnie zatem, jeśli pracownik idzie na emeryturę, to większość formalności załatwia sam, przede wszystkim sam składa wniosek o ustalenie prawa do emerytury. Pracodawca ma obowiązek współpracować z pracownikiem w związku z faktem, że pracownik ubiega się o przyznanie świadczenia emerytalnego.
Nie może jednak pracownika zmusić do przejścia na emeryturę, w szczególności wypowiadając umowę o pracę z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego, ale też pracodawca nie może zabronić pracownikowi przejścia na emeryturę.
Pracownik idzie na emeryturę – jakie dokumenty musi zgromadzić
Dokumenty wymagane do przyznania emerytury to:
- wniosek o emeryturę (druk EMP) – do pobrania ze strony ZUS;
- informacja o okresach składkowych i nieskładkowych (druk ERP-6) – do pobrania ze strony ZUS;
- dokumenty potwierdzające okresy m.in.: pracy/prowadzenia działalności pozarolniczej/służby wojskowej/pobierania zasiłku dla bezrobotnych/urlopu wychowawczego/ nauki w szkole wyższej (wskazane na stronie WWW ZUS);
- dokumenty potwierdzające okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub świadectwo pracy/ zaświadczenie potwierdzające okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawione przez pracodawcę/zakład pracy lub organy założycielskie zlikwidowanych zakładów pracy, z wyjątkiem wojewodów, w tym m.in. przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii oraz Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa);
- dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie.
Całą ścieżkę ubiegania się o przyznanie prawa do emerytury reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Rozporządzenie to nie nakłada na pracodawców jakiś specjalnych obowiązków w związku z przejściem pracownika na emeryturę – pracodawca ma po prostu pomagać w miarę możliwości pracownikowi, ewentualnie na żądanie organu rentowego (ZUS) przygotować odpowiednią dokumentację, typu zaświadczenie ZUS ERP-7.
Podsumowując: jeśli pracownik idzie na emeryturę, to pracodawca nie ma obowiązku przejęcia na siebie całej procedury – wniosek o emeryturę składa pracownik, warunkiem nabycia prawa do emerytury jest rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę. Pracodawca ma ewentualnie obowiązek przygotowania zaświadczenia ZUS ERP-7.
Nie istnieje coś takiego, jak wzór pisma o przejście na emeryturę. Po prostu pracownik musi rozwiązać stosunek pracy, np. za porozumieniem stron oraz wystąpić do ZUS o ustalenie prawa do emerytury. W dniu rozwiązania stosunku pracy pracodawca wystawia świadectwo pracy, które pracownik musi dostarczyć do ZUS
Obecnie informacja o okresach składkowych i nieskładkowych, podawana jest na formularzu ERP-6, który zastąpił druk RP-6. Dzięki temu ZUS rozpozna sprawę szybciej, znając posiadane okresy ubezpieczenia emerytalnego pracownika.
Najczęściej zadawane pytania:
Czy pracodawca może wysłać pracownika na emeryturę przymusowo?
Nie może. Pracownik może przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego, ale nie ma takiego obowiązku. Może kontynuować zatrudnienie
Ile wynosi wiek emerytalny?
Podstawowy wiek emerytalny to obecnie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn
Kto składa wniosek o emeryturę – pracodawca czy pracownik?
Wniosek o emeryturę – ZUS EMP składa pracownik. Pracodawca ma obowiązek pomóc pracownikowi w zgromadzeniu dokumentacji, niezbędnej do przyznania emerytury, ale wniosek o emeryturę składa pracownik.
Co się należy pracownikowi przechodzącemu na emeryturę?
Pracownikowi przechodzącemu na emeryturę należy się odprawa emerytalna, co do zasady w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (art. 92(1) §1 kodeksu pracy).
