Dyżur w pracy
Stosownie do treści art. 1515 kp dyżur w pracy to pozostawanie przez pracownika w gotowości do wykonywania pracy, wynikającej z umowy o pracę. Jeśli pracownik pełni dyżur w zakładzie pracy albo innym miejscu wskazanym przez pracodawcę, przysługuje mu za to czas wolny w wymiarze odpowiadającym wymiarowi dyżuru (ilości godzin na dyżurze). zasadą jest, iż za czas dyżuru pracodawca udziela czasu wolnego od pracy (pisaliśmy m.in. tutaj: nadgodziny przed godzinami pracy), jednakże jeśli ze szczególnych względów pracodawca nie może udzielić pracownikowi czasu wolnego w zamian za czas dyżuru w zakładzie pracy lub innym miejscu wskazanym przez pracodawcę, pracownikowi za czas dyżuru przysługuje wynagrodzenie.
Inaczej sprawa wygląda w przypadku, gdy pracownik pełnił dyżur w domu. Za czas takiego dyżuru, jeśli pracownik pozostawał jedynie w gotowości do pracy i nie podejmował żadnych obowiązków pracowniczych, pracownikowi nie przysługuje żadna rekompensata, czy to w postaci czasu wolnego czy wynagrodzenia (np. jeśli pełni dyżur pod telefonem, to pozostaje jedynie w gotowości do świadczenia pracy, ale jeśli np. klient zadzwoni i pracownik przeprowadzi z nim rozmowę lub podejmie inne czynności pracownicze, to takie czynności są wykonywaniem pracy w trakcie dyżuru, skutkujące koniecznością wypłaty wynagrodzenia lub udzieleniem czasu wolnego w zamian za czas dyżuru. Rodzaj i wysokość rekompensaty zależy zatem od tego, czy w czasie dyżuru pracownik podjął pracę i wykonywał swoje obowiązki pracownicze.
Czytaj także: Jak liczyć godziny pracy na zwolnieniu lekarskim
Wynagrodzenie za dyżur w pracy
W wyroku z dnia 31 stycznia 1978 roku sygn. I PRN 147/77 Sąd Najwyższy stwierdził, iż praca świadczona w trakcie dyżuru, pełnionego poza normalnymi godzinami pracy, winna zostać zakwalifikowana jako praca w godzinach nadliczbowych, co oznacza dla pracodawcy konieczność wypłacenia pracownikowi – oprócz normalnego wynagrodzenia – również dodatków za godziny nadliczbowe (pisaliśmy m.in. tutaj: nadgodziny ile płatne – wynagrodzenie za nadgodziny.
Dodatek taki nie przysługuje natomiast, jeśli pracownik złoży pisemny wniosek o udzielenie mu czasu wolnego od pracy w zamian za czas dyżuru. Wówczas pracodawca oddaje pracownikowi tyle godzin wolnego, ile świadczył on pracę na dyżurze. Jednakże jeśli to pracodawca wystąpił z inicjatywą i sam wskazał pracownikowi termin, w którym oddaje mu czas wolny w zamian za czas dyżuru, to wymiar tego czasu wolnego musi być o połowę wyższy niż liczba godzin nadliczbowych z tytułu dyżuru, które są tym czasem wolnym kompensowane.
Na koniec zaznaczyć należy, iż czas dyżuru pracownika nie może naruszać jego prawa do 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego. Przepisy prawa pracy nie określają jednak, jakie roszczenia przysługują pracownikowi za naruszenie przez pracodawcę tych limitów. W takiej sytuacji pracownik może domagać się odszkodowania na zasadach, określonych w przepisach kodeksu cywilnego (uchwała Sądu najwyższego z dnia 13 marca 2008 roku sygn. I PZP 11/07).
Powstaje pytanie, czy dyżur w pracy pracodawca może zlecić każdemu pracownikowi. Co do zasady dyżur w pracy nie może zostać zlecony pracownicy w ciąży (pisaliśmy m.in. tutaj: ile dostanę na L4 w ciąży), pracownikowi niepełnosprawnemu, który nie ma zgody lekarza na pracę w godzinach nadliczbowych (pisaliśmy m.in. tutaj: czas pracy pracownika niepełnosprawnego) oraz pracownikowi opiekującemu się dzieckiem do lat 4, jeśli nie wyraża on zgody na dyżur w pracy.
O nadgodzinach pisaliśmy również m.in. tutaj: nadgodziny w sobotę i niedzielę. Jeśli interesuje Cię tematyka rozliczania czasu pracy, poczytaj.
