Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek następuje do kwoty zaliczki ustalonej na podstawie przepisów obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021. Licząc tę zaliczkę nie pomniejsza się jej już o 7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej. W praktyce to obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dotyczy przypadków, w których pracownik otrzymuje odpowiednio niskie wynagrodzenie (pokażemy to za chwilę na przykładach).
Wątpliwości mogą pojawić się w przypadku, w którym w danym miesiącu pracownik otrzymuje niskie wynagrodzenie za pracę i jednocześnie składnik wynagrodzenia czy przychód, który nie podlega ozusowaniu, a jedynie opodatkowaniu. Czy w takiej sytuacji to obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dotyczy zaliczki na podatek liczonej od wszystkich składników, czy tylko do tych ozusowanych?
Omówmy to zagadnienie – najpierw trochę niezbędnej teorii, a potem już przykłady obniżania składki zdrowotnej do zaliczki na podatek w różnych konfiguracjach.
Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek – zasady
O tym, jak wygląda rozliczenie wynagrodzenia od brutto do netto i lista płac pisaliśmy niedawno w artykule Minimalne wynagrodzenie 2023 od brutto do netto. Tu możesz zobaczyć pełny mechanizm naliczania. Generalnie od przychodu ozusowanego liczy się składki społeczne, przychód ten pomniejszony o sumę składek, finansowanych z wynagrodzenia pracownika jest podstawą do składki zdrowotnej (dolicza się do niej ewentualnie wynagrodzenie chorobowe, jeśli w danym miesiącu należy się pracownikowi).
Następnie od przychodu brutto pomniejszonego o ZUS pracownika i koszty uzyskania przychodu liczy się zaliczkę (do tej podstawy podatku dolicza się składniki nieozusowane, ale opodatkowane, np. nagrodę jubileuszową – pisaliśmy m.in. Komu się należy nagroda jubileuszowa, wpłatę pracodawcy na PPK, ewentualnie zasiłki, jeśli to pracodawca jest płatnikiem). Zaliczkę pomniejsza się jeszcze o ulgę podatkową, jeśli pracownik z niej korzysta.
Pisaliśmy niedawno również: Jak się liczy urlop wypoczynkowy
Może się okazać, że składka na ubezpieczenie zdrowotne wychodzi wyższa niż zaliczka – w takim wypadku sprawdzamy, czy nie staje się koniecznie obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek, ale liczonej na „starych” przepisach. Więcej o tym za chwilę.
Stosownie do przepisu art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 (czyli m.in. pracodawcę), zgodnie z przepisami art. 79 i art. 81, jest wyższa od kwoty ustalonej zgodnie z ust. 2b, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty.
Ten ust. 2b ma z kolei brzmienie: kwotę, o której mowa w ust. 1 i 2a, stanowi zaliczka na podatek dochodowy, obliczona zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r.
A więc w praktyce wygląda to tak. Liczymy składkę zdrowotną i zaliczkę na podatek. Jeśli składka zdrowotna jest wyższa niż zaliczka, liczymy zaliczkę ponownie, ale wg przepisów obowiązujących na dzień 31 grudnia 2021, a więc ze stawką podatku 17% i ulgą podatkową (jeśli przysługuje pracownikowi) w wysokości 43,76 zł.
Pokażmy na konkretnym przykładzie, jak wygląda obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek.
Przychód brutto: 700 zł (np. wynagrodzenie za część miesiąca – pisaliśmy niedawno Niepełny miesiąc pracy a wynagrodzenie)
Ubezpieczenie emerytalne: 9,76% z 700 zł = 68,32 zł
Ubezpieczenie rentowe: 1,5% z 700 = 10,50 zł
Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% z 700 = 17,15 zł
Podstawa składki zdrowotnej: 700 – 68,32 – 10,50 – 17,15 = 604,03 zł
Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 604,03 = 54,36 zł
Koszty uzyskania przychodu (zakładamy podstawowe): 250 zł
Podstawa podatku: 700 – 68,32 – 10,50 – 17,15 – 250 = po zaokrągleniu 354 zł
Zaliczka na podatek: 12% z 354 – ulga podatkowa 300 zł = wynik ujemny, a więc przyjmujemy 0 zł
I teraz sprawdzamy, czy składka zdrowotna nie musi zostać obniżona. Liczymy zaliczkę wg przepisów obowiązujących na dzień 31.12.2021. Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek wygląda tak:
17% z 354 – 43,76 = 16,42 zł
Zakładamy, że skoro w tym roku pracownik ma prawo do ulgi podatkowej 300 zł, to musimy również starą ulgę (obowiązującą na dzień 31.12.2021) uwzględnić. Jak widzisz, musimy składkę zdrowotną obniżyć do wysokości zaliczki – wyliczona składka zdrowotna to 54,36 zł, ale musimy ją obniżyć do kwoty 16,42 zł, bo tyle wynosi zaliczka liczona wg przepisów na dzień 31.12.2021.
Ważna rzecz – na „starych przepisach” obniżało się wyliczoną zaliczkę na podatek o 7,75% podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Jeśli stosujemy obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek, to liczymy tę zaliczkę bez pomniejszania jej o te 7,75% podstawy wymiaru składki.
Powyższy pogląd wyraziło Ministerstwo Zdrowia stwierdzając, iż:
(…) w myśl art. 83 ust. 1 i 2b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, ze zm.) możliwe jest obniżenie składki zdrowotnej wyłącznie przez płatnika, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 tej ustawy, do wysokości zaliczki na podatek dochodowy, obliczonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r. W tym celu należy obliczyć hipotetyczną zaliczkę na PIT w ten sposób, że od postawy opodatkowania (…) należy obliczyć podatek wedle stawki podatkowej obowiązującej w dniu 31 grudnia 2021 r., który następnie podlega obniżeniu o ulgę podatkową wynikającą z kwoty wolnej od podatku (tj. 43,76 zł), ale bez obniżenia o składkę zdrowotną podlegającą odliczeniu od podatku (ustaloną jako 7,75% podstawy wymiaru składki). Wynika to z konieczności uniknięcia błędnego koła, w którym dla obliczenia składki zdrowotnej należałoby już uprzednio znać kwotę tej składki, aby móc odjąć od zaliczki podatkowej kwotę składki zdrowotnej pomniejszającą podatek, do której to zaliczki należałoby obniżyć składkę.
Ostatecznie wynagrodzenie netto w powyższym przykładzie wyniesie 700 zł brutto – 68,32 (ubezpieczenie emerytalne) – 10,50 (ubezpieczenie rentowe) – 17,15 (ubezpieczenie chorobowe) – 16,42 zł (ubezpieczenie zdrowotne, obniżone do wysokości zaliczki na podatek) – 0 (zaliczka na podatek) = 587,61 zł
Teraz ten sam przykład – obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek, jeśli pracownik nie korzysta z ulgi podatkowej:
Przychód brutto: 700 zł
Ubezpieczenie emerytalne: 9,76% z 700 zł = 68,32 zł
Ubezpieczenie rentowe: 1,5% z 700 = 10,50 zł
Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% z 700 = 17,15 zł
Podstawa składki zdrowotnej: 700 – 68,32 – 10,50 – 17,15 = 604,03 zł
Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 604,03 = 54,36 zł
Koszty uzyskania przychodu (zakładamy podstawowe): 250 zł
Podstawa podatku: 700 – 68,32 – 10,50 – 17,15 – 250 = po zaokrągleniu 354 zł
Zaliczka na podatek: 12% z 354 = 42,48 zł = po zaokrągleniu 42 zł
I teraz sprawdzamy, czy składka zdrowotna nie musi zostać obniżona. Liczymy zaliczkę wg przepisów obowiązujących na dzień 31.12.2021. Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek wygląda tak:
17% z 354 = 60,18 zł
Zakładamy, że skoro w tym roku pracownik nie ma prawa do ulgi podatkowej 300 zł, to starej ulgi (obowiązującej na dzień 31.12.2021) nie uwzględniamy. Jak widzisz, nie musimy składki zdrowotnej obniżyć do wysokości zaliczki – wyliczona składka zdrowotna to 54,36 zł, a zaliczka 60,18 zł
Ostatecznie na rękę pracownik otrzyma: 700 zł brutto – 68,32 (ubezpieczenie emerytalne) – 10,50 (ubezpieczenie rentowe) – 17,15 (ubezpieczenie chorobowe) – 54,36 zł (ubezpieczenie zdrowotne) – 42 zł (zaliczka na podatek) = 507,67 zł
Może się okazać, że pracownik korzysta ze zwolnienia podatkowego typu Zerowy PIT dla młodych, ulga na powrót, ulga dla seniora czy ulga dla rodzin 4+. W takim wypadku obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek również ma miejsce, chociaż samego podatku nie ma (ze względu na zwolnienie podmiotowe). Wynika to wprost z art. 83 ust. 3 ustawy zdrowotnej.
Jeśli składka zdrowotna obliczona od przychodu zwolnionego z podatku jest wyższa niż zaliczka, która byłaby normalnie naliczona, gdyby nie to zwolnienie podatkowe, to również musimy składkę zdrowotną obniżyć do wysokości zaliczki na podatek, liczonej wg przepisów obowiązujących na dzień 31.12.2021.
Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek – zerowy PIT
Pracownik ma 24 lata, korzysta ze zwolnienia podatkowego „Zerowy PIT dla młodych”. Pracuje na ¼ etatu i otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 900 zł. Zakładamy, że pracownik nie został zapisany do PPK i gdyby nie zwolnienie z podatku, to korzystałby z podstawowych kosztów uzyskania przychodu i miałby prawo do ulgi podatkowej.
Wynagrodzenie brutto 900 zł
Ubezpieczenie emerytalne: 9,76% z 900 = 87,84 zł
Ubezpieczenie rentowe: 1,5% z 900 = 13,50 zł
Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% z 900 = 22,05 zł
Podstawa składki zdrowotnej: 900 – 87,84 – 13,50 – 22,05 = 776,61 zł
Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 776,61 = 69,89 zł
Koszt uzyskania przychodu: 250 zł
Podstawa hipotetycznego podatku: 900 – 87,84 – 13,50 – 22,05 – 250 = po zaokrągleniu 527
Hipotetyczna zaliczka, liczona wg przepisów obowiązujących na dzień 31.12.2021: 17% z 527 – 43,76 = 45,83 zł (zakładamy, że gdyby pracownik nie korzystał ze zwolnienia podatkowego, miałby prawo do ulgi podatkowej – na dzień 31.12.2021 ulga ta wynosiła 43,76 zł)
A zatem stosujemy obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na hipotetyczny podatek, składka zdrowotna zostaje obniżona do 45,83 zł
Podatek: 0 zł (bo pracownik korzysta ze zwolnienia Zerowy PIT dla młodych)
Netto do wypłaty: 900 (brutto) – 87,84 (emerytalne) – 13,50 (rentowe) – 22,05 (chorobowe) – 45,83 (zdrowotne obniżone do zaliczki liczonej według stanu na 31.12.2021) – 0 (zaliczka na podatek, zerowa, bo zwolnienie Zerowy PIT dla młodych) = 730,78 zł
I ponownie ten sam przykład, gdyby pracownik korzystał ze zwolnienia Zerowy PIT, ale nie miał prawa do ulgi podatkowej:
Wynagrodzenie brutto 900 zł
Ubezpieczenie emerytalne: 9,76% z 900 = 87,84 zł
Ubezpieczenie rentowe: 1,5% z 900 = 13,50 zł
Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% z 900 = 22,05 zł
Podstawa składki zdrowotnej: 900 – 87,84 – 13,50 – 22,05 = 776,61 zł
Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 776,61 = 69,89 zł
Koszt uzyskania przychodu: 250 zł
Podstawa hipotetycznego podatku: 900 – 87,84 – 13,50 – 22,05 – 250 = po zaokrągleniu 527
Hipotetyczna zaliczka, liczona wg przepisów obowiązujących na dzień 31.12.2021: 17% z 527 – 0 zł = 89,59 zł (zakładamy, że pracownik nie korzystał ze zwolnienia podatkowego, nie miałby prawa do ulgi podatkowej – na dzień 31.12.2021 ulga ta wynosiła dla niego 0 zł)
A zatem nie stosujemy obniżania składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na hipotetyczny podatek
Podatek: 0 zł (bo pracownik korzysta ze zwolnienia Zerowy PIT dla młodych)
Netto do wypłaty: 900 (brutto) – 87,84 (emerytalne) – 13,50 (rentowe) – 22,05 (chorobowe) – 69,89 (zdrowotne bez obniżania) – 0 (zaliczka na podatek, zerowa, bo zwolnienie Zerowy PIT dla młodych) = 706,72 zł
Teraz kolejna rzecz – przychody ozusowane i nieozusowane na liście płac i obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek.
Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek – wynagrodzenie i zasiłek
Teraz nieco inna sytuacja – może się okazać, że w danym miesiącu pracownik otrzymuje odpowiednio niskie wynagrodzenie za pracę albo jakiś inny składnik, który jest ozusowany i opodatkowany, a oprócz niego składnik zwolniony ze składek, a jedynie opodatkowany – np. zasiłek chorobowy (pisaliśmy m.in. Jak się liczy zasiłek chorobowy). W takim wypadku wyliczona łącznie od obu składników zaliczka na podatek jest wyższa niż składka na ubezpieczenie zdrowotne, ale i tak tę składkę musimy obniżyć do podatku liczonego jedynie od tego składnika, który jest ozusowany.
2 lutego 2016 roku Sąd Najwyższy w swej uchwale sygn. III UZP 18/15 stwierdził, iż „Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki (…).”
Podobne stanowisko prezentuje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – np. w interpretacji z dnia 2 lutego 2021 roku znak WPI/200000/43/56/2021) ZUS stwierdził, że: W przypadku uzyskania przez pracownika w danym miesiącu przychodów ze stosunku pracy (wynagrodzenie) oraz z tytułu pobierania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, tj. z dwóch różnych źródeł, obniżenie składki do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych odnosi się do wysokości zaliczki obliczonej od wynagrodzenia za pracę, a nie do wysokości zaliczki obliczonej od obu przychodów.
Pisaliśmy niedawno również: Nieobecność nieusprawiedliwiona konsekwencje
Oczywiście powyższe dotyczy przypadków, w których to pracodawca jest płatnikiem zasiłku. Pokażmy teraz na przykładzie, jak wygląda obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek liczonej w przypadku łączenia składników ozusowanych i nieozusowanych.
Załóżmy, że pracownik ma pensję 4000 zł brutto. Od 1 do 25 października przebywał na zwolnieniu lekarskim z prawem do zasiłku chorobowego. Pracownik ma więcej niż 26 lat, ma prawo do podstawowych kosztów uzyskania przychodu 250 zł, złożył PIT-2 i korzysta z ulgi podatkowej 300 zł.
Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca: 4000 – 4000 / 30 * 25 dni choroby = 666,67 zł
Podstawa zasiłku: 4000 – 4000 * 13,71% = 3451,60
Zasiłek: 3451,60 / 30 * 80% * 25 dni = 2301,07
Podstawa składek społecznych: 666,67 zł
Ubezpieczenie emerytalne: 9,76% z 666,67 = 65,07
Ubezpieczenie rentowe: 1,5% z 666,67 = 10 zł
Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% z 16,33 zł
Podstawa składki zdrowotnej: 666,67 – 65,07 – 10 – 16,33 = 575,27 zł
Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 575,27 = 51,77
Koszt uzyskania przychodu: 250 zł
I teraz zaliczka od obu składników pensji, nasza podstawa podatku wynosi:
666,67 – 65,07 – 10 – 16,33 – 250 + 2301,07 = po zaokrągleniu 2626 zł
A zaliczka na podatek: 12% z 2626 – 300 zł (ulga) = 15 zł.
Tymczasem musimy policzyć
Zaliczka liczona wg starych przepisów, obowiązujących na dzień 31.12.2021 od składnika, od którego w ogóle liczy się tę składkę, a więc jedynie od wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca:
17% z (666,67 – 65,07 – 10 – 16,33 – 250) – 43,76 = 11,52
A gdybyśmy liczyli zaliczkę po staremu, ale od sumy składników, wynosiłaby ona:
17% z 2626 – 43,76 = 402,66 zł
A zatem składkę zdrowotną obniżamy do kwoty 11,52 zł, bo tyle wynosiłaby zaliczka na podatek, liczona od wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca (zasiłek chorobowy jest zwolniony ze składek ZUS).
A jak to będzie wyglądać na umowach zlecenia?
Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek na umowie zlecenia
W praktyce obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek na umowie zlecenia zdarza się niezmiernie rzadko i dotyczy wyłącznie przypadków, w których do zlecenia stosujemy koszty autorskie uzyskania przychodu 50%. Jak się rozlicza umowy zlecenia w różnych konfiguracjach napiszemy niebawem osobny artykuł, tymczasem pokażmy na konkretnym przykładzie liczbowym to obniżanie zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek na zleceniu.
Załóżmy, że zleceniobiorca zarabia 6000 zł miesięcznie, nie ma innego tytułu do ubezpieczeń, a więc podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, dobrowolnie przystąpił do ubezpieczenia chorobowego, podlega również obowiązkowemu zdrowotnemu. Nie przystąpił do PPK, ma więcej niż 26 lat. Nie jest studentem (pisaliśmy na naszym innym blogu: Umowa zlecenia ze studentem a ZUS). Wyliczenia są następujące:
Wynagrodzenie brutto: 6000 zł
Ubezpieczenie emerytalne: 9,76% z 6000 = 585,60 zł
Ubezpieczenie rentowe: 1,5% z 6000 = 90 zł
Ubezpieczenie chorobowe: 2,45% z 6000 = 147 zł
Podstawa do składki zdrowotnej i kosztów: 6000 – 585,60 – 90 – 147 = 5177,40
Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 5177,40 = 465,97
Koszt uzyskania przychodu: 50% z 5177,40 = 2588,70
Podstawa podatku: 6000 – 585,60 – 90 – 147 – 2588,70 = 2589
Zaliczka na podatek: 12% z 2588,70 = 310,68 zł = po zaokrągleniu 311
Obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek, liczonej wg przepisów na dzień 31.12.2021:
17% z 2589 = 440,13
A więc składkę zdrowotną obniżamy do 440,13
Netto do wypłaty: 6000 – 585,60 – 90 – 147 – 440,13 (obniżona zdrowotna) – 311 zł = 4426,27 zł Jak widzisz, obniżanie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek nie jest skomplikowane. Należy jedynie pamiętać, aby licząc zaliczkę wg stanu na dzień 31.12.2021 uwzględniać ulgę podatkową, jeśli pracownik ma do niej prawo oraz nie pomniejszać wyliczonej zaliczki o 7,75% podstawy składki zdrowotnej.
Pisaliśmy niedawno również: Monitoring służbowej poczty email
