Opieka nad zdrowym dzieckiem – komu się należy

UWAGA: zasady udzielania opieki nad zdrowym dzieckiem w 2019 roku omówiliśmy w tym artykule: opieka nad zdrowym dzieckiem 2019.

Nierzadko zdarza się sytuacja, w której zamiast iść do pracy, pracownik zmuszony jest do pozostania w domu i sprawowania opieki nad dzieckiem. Sytuacja ta nie wynika z choroby dziecka, a z pewnych sytuacji losowych – opiekunka czy niania odmówiła przyjścia ze względu na swoją chorobę czy obowiązki, nagle zamknięte przedszkole, wypadek losowy itp. Warto zatem, aby pracownik wiedział, jakie uprawnienia pracownicze przysługują mu z tego tytułu. Należy mu się bowiem w takiej sytuacji szczególny rodzaj „zwolnienia z obowiązku wykonywania pracy”, zwany potocznie opieką nad zdrowym dzieckiem. Od razu zaznaczyć należy, iż uprawnienie to nie jest uzależnione ani od wymiaru etatu pracownika, ani od jego stażu pracy czy też rodzaju zawartej umowy o pracę. Takie samo prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem ma osoba, zatrudniona na podstawie umowy na czas nieokreślony ze stażem pracy 15 lat, jak i osoba, pracująca chociażby na podstawie umowy na zastępstwo, posiadająca staż pracy, wynoszący jedynie kilka miesięcy (a nawet mniej).

Opieka nad zdrowym dzieckiem – komu przysługuje

Stosownie do treści art. 188 Kodeksu pracy pracownikowi, wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat czternastu przysługuje w ciągu roku zwolnienie od pracy, będące zwolnieniem celowym, w wymiarze dwóch dni, celem sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem, a zwolnienia tego pracodawca udziela w wypadku nastąpienia opisanych powyżej przykładowych sytuacji. Należy wyraźnie jednak zaznaczyć, iż wymiar takiego zwolnienia nie jest uzależniony od liczby dzieci, a zatem pracownikowi przysługują jedynie dwa dni opieki nad zdrowym dzieckiem, niezależnie od liczby posiadanych dzieci. Dodatkowo zaznaczyć należy, iż te dwa dni opieki nad zdrowym dzieckiem przysługują łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom, co oznacza, iż te dwa dni rodzice lub opiekunowie muszą podzielić między siebie w taki sposób, aby łącznie wykorzystać ewentualnie dwa dni opieki maksymalnie. Co więcej, z uprawnienia, jakim jest opieka nad zdrowym dzieckiem, może skorzystać wyłącznie jeden z rodziców lub opiekunów dziecka. W praktyce zatem jeśli w konkretnym dniu z uprawnienia tego korzysta jedno z rodziców lub opiekunów dziecka, w tym samym dniu opieka nad zdrowym dzieckiem nie przysługuje drugiemu rodzicowi lub opiekunowi.

Kto może skorzystać z opieki nad zdrowym dzieckiem?

Z omawianego uprawnienia pracowniczego skorzystać mogą nie tylko rodzice biologiczni dziecka. Prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem przysługuje również w szczególności takim osobom, jak rodzic adopcyjny, zastępczy, inny opiekun prawny czy opiekun faktyczny.

UWAGA!!!

Jeśli któryś z rodziców został pozbawiony przez sąd władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, traci on tym samym możliwość skorzystania z omawianego uprawnienia, nie przysługuje mu zatem w żadnym wypadku kodeksowe prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem.

Uprawnienie zwolnienia od pracy, jakim jest opieka nad zdrowym dzieckiem, nie jest uzależnione od dobrej woli pracodawcy. Pracodawca nie może tego prawa pracownika wyłączyć drogą jakichkolwiek postanowień, np. regulaminu pracy. Co więcej, na prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem jednego rodzica czy opiekuna nie ma wpływu fakt, iż drugi z rodziców czy opiekunów dziecka nie pracuje, czy też przebywa na urlopie macierzyńskim. Nie ma znaczenia fakt, iż dziecko ma zapewnioną opiekę współmałżonka czy innej osoby, pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi ustawowego zwolnienia od pracy celem sprawowania tej opieki osobiście przez pracownika.

Wiek dziecka a prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem

Omawiane w niniejszym artykule uprawnienie przysługuje wyłącznie na dziecko w wieku do 14 roku życia. Zaznaczyć należy, iż znaczenie ma tu data dzienna urodzin dziecka, a nie rok kalendarzowy, w którym dziecko kończy 14 rok życia. Ostatnim zatem dniem, w którym pracownik może skorzystać z prawa do opieki nad zdrowym dzieckiem jest dzień bezpośrednio poprzedzający datę, w której dziecko kończy 14 rok życia. Ważne jest również to, iż opieka nad zdrowym dzieckiem może zostać wykorzystana w taki sposób, aby sprawować ją jednorazowo przez dwa dni, jak też może zostać podzielona, a każdy dzień opieki wykorzystany może być osobno.

Praca na dwóch etatach – co z opieką nad zdrowym dzieckiem?

Niezależnie od liczby zakładów pracy, w których zatrudniony jest pracownik, uprawnienie do sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem przysługuje mu w każdym zakładzie pracy odrębnie. Jeśli zatem pracownik pracuje np. w dwóch zakładach pracy, w każdym na pół etatu, w każdym z tych zakładów pracy nabywa prawo do opieki niezależnie. Zaznaczyć jednak wyraźnie należy, iż jeśli pracownik nie skorzysta ze swojego uprawnienia, przepada ono po roku kalendarzowym, a niewykorzystane dni opieki nad zdrowym dzieckiem NIE PRZECHODZĄ NA ROK NASTĘPNY. Ostatnim dniem, w którym pracownik może skorzystać z prawa do opieki jest dzień 31 grudnia każdego roku kalendarzowego. Od dnia 1 stycznia pracownik nabywa prawo do kolejnych 2 dni opieki nad zdrowym dzieckiem, jednak niewykorzystane w roku ubiegłym dni przepadają i pracownik nie ma roszczenia o udzielenie zaległych dni w roku następnym.

Wniosek o udzielenie opieki nad zdrowym dzieckiem

Wniosek pracownika o udzielenie dnia (dni) opieki nad zdrowym dzieckiem jest dla pracodawcy wiążący. Oznacza to, iż pracodawca nie ma możliwości odmowy udzielenia pracownikowi tego zwolnienia od pracy, a odmowa udzielenia takiego zwolnienia stanowi naruszenie przepisu art. 281 pkt 5 Kodeksu pracy i wyczerpuje znamiona wykroczenia z powołanego przepisu (skutkującego karą grzywny). Oczywiście odmowa pracodawcy dopuszczana jest, jeśli pracownik nie posiada prawa do skorzystania z tej formy zwolnienia od pracy (np. został pozbawiony przez sąd władzy rodzicielskiej, dziecko ukończyło 14-ty rok życia itp.). Pracownik nie musi uzasadniać swojego wniosku, wskazuje jedynie dni, w których zamierza ze swojego uprawnienia skorzystać. C więcej, pracodawca nie ma możliwości zbadania, czy pracownik faktycznie wykorzystuje dni zwolnienia od pracy w celu sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem nawet, jeśli pracownik faktycznie dzieckiem się nie opiekuje.

Bardzo ważna jest również kwestia złożenia przez pracownika stosownego oświadczenia o zamiarze korzystania z tych uprawnień, związanych z rodzicielstwem. Pracodawca nie ma tu obowiązku wyręczania pracownika, a pracownik, który nie dopilnuje swego interesu nie złoży pracodawcy takiego oświadczenia, traci prawo do skorzystania z prawa do opieki nad zdrowym dzieckiem nawet, jeśli dziecko nie ukończyło 14 roku życia.

Zaznaczyć należy wyraźnie, iż za niewykorzystane dni opieki nad zdrowym dzieckiem NIE PRZYSŁUGUJE PRACOWNIKOWI EKWIWALENT PIENIĘŻNY. Dni te nie zaliczają się do puli dni urlopu wypoczynkowego. Oczywiście należy także odróżnić dni zwolnienia z tytułu sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem od np. urlopu okolicznościowego (to inne uprawnienie pracownika).

Co do samej treści wniosku, nie ma tu żadnej formy, przewidzianej przepisami.

Wystarczy, aby z treści wniosku wynikało w sposób czytelny oświadczenie pracownika o zamiarze wykorzystania dnia czy dwóch opieki nad zdrowym dzieckiem. Wzór wniosku o udzielenie opieki nad zdrowym dzieckiem może każdy z pracodawców ustalić we własnym zakresie, jak również pozostawić to w gestii pracowników.

Na koniec wyraźnie należy podkreślić – opieka nad zdrowym dzieckiem to uprawnienie pracownika, a nie jego obowiązek. Za dni niewykonywania pracy z tytułu takiej opieki należy się pracownikowi wynagrodzenie, jednakże pracodawca nie ma absolutnie żadnej możliwości, aby pracownika do skorzystania z tej formy zwolnienia od pracy zmusić.