Prawo do urlopu wypoczynkowego jest jednym z najważniejszych uprawnień pracowniczych, a prawa do urlopu wypoczynkowego pracownik nie może się zrzec. Zgodnie z wyrażoną w art. 14 kodeksu pracy zasadą, pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych. Jednocześnie przepis art. 152 §1 kodeksu pracy stanowi wprost, iż pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Należy jednak pamiętać, że pracownik nie zawsze nabywa prawo do tego urlopu niejako automatycznie, w związku z nawiązaniem stosunku pracy. W niektórych sytuacjach prawo do urlopu wypoczynkowego pracownik nabywa dopiero z upływem określonego czasu – urlop wypoczynkowy (pisaliśmy także: umowa na pół etatu a urlop wypoczynkowy) nie należy mu się od razu po zatrudnieniu, jeśli to zatrudnienie podejmuje po raz pierwszy. Zgodnie bowiem z art. 153 §1 kodeksu pracy, pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Urlop wypoczynkowy 2018 a pierwsza praca w życiu
Ten urlop wypoczynkowy, który przysługuje pracownikowi w pierwszym kalendarzowym roku pracy, zwany jest potocznie pierwszym urlopem. Prawo do tzw. urlopów kolejnych pracownik nabywa już z dniem 1 stycznia kolejnego roku kalendarzowego. W praktyce oznacza to zatem, że jeśli pracownik podejmie zatrudnienie po raz pierwszy np. w dniu 1 września 2018 roku, to aby w ogóle mógł skorzystać z urlopu wypoczynkowego, musi upłynąć miesiąc jego pracy. Należy tu od razu wyraźnie odróżnić dwie sprawy – samo prawo do urlopu wypoczynkowego oraz wymiar tego urlopu wypoczynkowego. Zgodnie bowiem z art. 154 §1 kodeksu pracy, wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi (dla pełnego etatu) odpowiednio 20 albo 26 dni, przy czym ten wyższy wymiar należy się pracownikowi, który ma za sobą staż pracy co najmniej 10 lat (wraz z tzw. okresami zaliczalnymi, o których w kolejnej części artykułu).
Urlop wypoczynkowy 2018 w pierwszym roku kalendarzowym pracownika należy mu się – zgodnie z przepisami – z upływem każdego miesiąca pracy. Co to oznacza? To, że prawo do tego urlopu wypoczynkowego pracownik nabywa sukcesywnie, wraz z upływem każdego miesiąca pracy. W praktyce wątpliwości budzi zwrot „z upływem miesiąca pracy” – kodeks pracy nie wskazuje, jak ten miesiąc liczyć. Czy pracownik zatrudniony np. z dniem 1 marca 2018 ma prawo do 1 urlopu już 31 marca, czy dopiero 1 kwietnia? A może już po przepracowaniu 30 dni?
W tym zakresie, aby ustalić upływ miesiąca pracy na potrzeby ustalenia prawa do urlopu wypoczynkowego, nie można nawet sięgnąć do przepisów kodeksu cywilnego, choć kodeks pracy w art. 300 zawiera odesłanie – w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, jeśli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Ustalenie upływu miesiąca pracy w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego jest tu jednak wykluczone, co potwierdził m.in. Sąd Najwyższy w swym wyroku z dnia 19 grudnia 1996 roku sygn. I PKN 47/96 stwierdzając, iż „sposób liczenia terminów określony w art. 112 K.c. nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych – np. określonych w art. 153 czy 156 § 1 K.p.” Oznacza to, iż termin upływu miesiąca pracy należy liczyć potocznie. Pracownikowi, zatrudnionemu w dniu 1 marca 2018 roku, miesiąc pracy upłynie z dniem 31 marca 2018 roku, podobnie pracownikowi zatrudnionemu 1 marca 2018 roku rok pracy upłynie 28 lutego 2019 roku.
Urlop wypoczynkowy 2018 – nie zaokrągla się do pełnego dnia w pierwszym roku pracy
Urlop wypoczynkowy w pierwszym roku pracy (pisaliśmy m.in. Praca za granicą a staż urlopowy) nie podlega zaokrągleniu w górę do pełnego dnia. Z upływem każdego miesiąca pracy pracownik nabywa zatem prawo do 1/12 z przysługującego mu wymiaru, czyli w praktyce w przeważającej większości przypadków z 20 dni. Jeśli zatem pracownik, zatrudniony w dniu 1 marca 2018 chciałby skorzystać z urlopu wypoczynkowego w kwietniu, to pracodawca może mu udzielić 1/12 z 20, czyli 1,66 dnia. W praktyce oznacza to, że pracownik wykorzysta maksymalnie 1 dzień urlopu, a te 0,66 dnia nie przepada, tylko przechodzi na kolejne miesiące.
Podobnie wygląda to w przypadku pracownika, zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, przy czym należny mu za cały rok urlop wypoczynkowy ulega obniżeniu proporcjonalnie do wymiaru etatu (jeśli na pełnym etacie przysługiwałoby mu 20 dni, to na 1/2 etatu 10 dni, na 1/4 etatu 5 dni urlopu wypoczynkowego za cały rok itd.). Należy jednak pamiętać, iż jeden dzień urlopu wypoczynkowego przeliczeniowo to zawsze 8 godzin. Ma to znaczenie, gdyż pracownik zatrudniony na 1/2 etatu może pracować np. tak: 8 8 8 8 8 Sb Nd albo tak: 8 8 4 0 0 Sb Nd albo jeszcze inaczej. Należy też oczywiście pamiętać, że urlopu wypoczynkowego udziela się pracownikom w dni, które zgodnie z ustalonym harmonogramem (pisaliśmy m.in. Harmonogram pracy) są dla nich dniami pracy. Gdyby zatem dwaj pracownicy, zatrudnieni na 1/2 etatu pracowali w dwóch przedstawionych powyżej grafikach, to chcąc mieć cały tydzień wolny obaj musieliby wykorzystać 2/5 dnia urlopu wypoczynkowego.
Urlop wypoczynkowy 2018 – co oznacza zwrot „w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku”
Jeśli pracownik podejmuje zatrudnienie po raz pierwszy w roku 2018, to w roku tym prawo do urlopu wypoczynkowego nabywa z upływem miesiąca pracy. Natomiast do ustalenia pozostaje jeszcze kwestia, z jakiego wymiaru urlopu pracodawca powinien ten urlop naliczać. Decydujące znaczenie ma tu wskazany powyżej zwrot „w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku”. Oznacza to, że już na dzień zatrudnienia pracownika musimy sprawdzić, jaki urlop będzie mu przysługiwał za rok od zatrudnienia. W praktyce wygląda to tak, że jeśli zatrudniamy pracownika z dniem 1 września 2018 roku, to aby ustalić, czy 1/12 należy liczyć z 20 czy 26 dni, sprawdzamy, jaki wymiar urlopu będzie przysługiwał pracownikowi za rok od zatrudnienia – jeśli w dniu 1 września 2019 roku pracownik (uwzględniając staż pracy i okresy zaliczalne, które kompleksowo omówimy w kolejnym artykule) będzie miał prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego, to udzielając tego urlopu w 2018 roku naliczamy 1/12 z 20 dni za każdy miesiąc. Podobnie – jeśli okazuje się, że wraz z okresami zaliczalnymi na dzień 1 września 2019 pracownik będzie miał już staż pracy co najmniej 10 lat, a więc i prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego, to już w 2018 roku naliczamy mu za każdy miesiąc pracy 1/12 z tych 26 dni, bo tyle będzie mu się należeć po przepracowaniu roku.
Nadmienić należy, iż jeśli pracodawca chce, to może w swoim zakładzie pracy przyjąć zasadę, że w pierwszym roku pracy pracownika należny mu urlop wypoczynkowy mimo wszystko będzie zaokrąglał w górę do pełnego dnia. Jest to działanie na korzyść pracownika, a więc dozwolone, warto jednak taką kwestię (jeśli urlop wypoczynkowy 2018 w pierwszym roku pracy ma być zaokrąglany do pełnego dnia w górę) unormować w wewnętrznym akcie prawa, np. regulaminie pracy.
Urlop wypoczynkowy 2018 – zmiana pracodawcy w trakcie roku
Jeśli pracownik podejmuje zatrudnienie po raz pierwszy w roku 2018, to może się zdarzyć sytuacja, w której w ogóle nie nabędzie on prawa do urlopu wypoczynkowego. Przykładowo, jeśli pracownik został zatrudniony w dniu 10 kwietnia 2018, a już 25 kwietnia 2018 został zwolniony dyscyplinarnie, to w tym zakładzie pracy nie nabył prawa do urlopu wypoczynkowego, gdyż nie upłynął mu jeszcze miesiąc pracy. Nie należy mu się zatem żaden ekwiwalent za urlop 2018, choć niektórzy pracownicy twierdzą, że prawo do takiego ekwiwalentu nabyli, skoro podjęli zatrudnienie i przepracowali pewien okres czasu.
Nie oznacza to jednak, że ten okres zatrudnienia u tego konkretnego pracodawcy nie jest ważny. Może się bowiem okazać, że jeszcze w tym samym 2018 roku pracownik podejmie zatrudnienie u kolejnego pracodawcy. A wówczas do upływu miesiąca pracy, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego, należy zaliczyć okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, przyjmując, że miesiąc w tym wypadku to 30 dni. Pokażmy, o co chodzi, na konkretnym przykładzie.
Pracownik został zatrudniony w firmie X w dniu 1 kwietnia 2018 roku. Już w dniu 17 kwietnia 2018 umowa z nim została rozwiązana za porozumieniem stron. W firmie X pracownik nie nabył prawa do urlopu wypoczynkowego wobec braku upływu miesiąca pracy. Z kolei w dniu 1 lipca 2018 pracownik zatrudnił się w firmie Y. W tej firmie Y prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego należeć mu się będzie już po przepracowaniu 13 dni, gdyż doliczając te 17 dni zatrudnienia w firmie Y pracownik ma już za sobą miesiąc pracy w tym roku kalendarzowym (w tym wypadku miesiąc liczy się jako 30 dni, ze względu na przerwę w zatrudnieniu).
W kolejnym artykule już za kilka dni omówione zostaną zasady ustalania stażu pracy – jakie okresy pracy, nauki i inne
uwzględnia się w stażu urlopowym. Zapraszam do lektury.
