Na wstępie zaznaczyć należy wyraźnie, iż na potrzeby niniejszego artykułu fałszywe zwolnienie lekarskie oznacza nie tylko zwolnienie, które zostało podrobione, przerobione bądź uzyskane nielegalnie, ale również i takie, które co prawda zostało wystawione przez lekarza uprawnionego, jednak do jego wystawienia nie było podstaw, a pracownik wcale nie był niezdolny do pracy, a celem uzyskania zwolnienia lekarskiego było „uchylenie się” od obowiązku wykonywania pracy. W niniejszym artykule nie posługujemy się terminologią, znaną chociażby z prawa karnego, a więc fałszywe zwolnienie to każde zwolnienie uzyskane nielegalnie, nieprawdziwe bądź uzyskane w celu „oszukania” pracodawcy. Sfałszowanie zwolnienia lekarskiego polega co do zasady na jego podrobieniu, przerobieniu czy też wypełnieniu druku, podpisanego przez lekarza, przy czym nie ma znaczenia, czy fałszu dokonał sam pracownik, czy inna osoba, a pracownik tylko posłużył się tym sfałszowanym zwolnieniem lekarskim. W artykule pod pojęciem sfałszowanego zwolnienia lekarskiego należy rozumieć nie tylko to, o którym mowa powyżej, ale również zwolnienie lekarskie wystawione w sytuacji, gdy nie było podstaw do jego wystawienia (pracownik był zdolny do wykonywania pracy).
Co do zasady – jeśli pracownik, na skutek różnego rodzaju okoliczności (choroba, wypadek itp.) nie jest zdolny do wykonywania pracy przez określony przedział czasu, uprawniony lekarz wystawia mu stosowne zwolnienie lekarskie. Zwolnienie to jest nie tylko podstawą do „odsunięcia” pracownika od wykonywania pracy, ale również przyznania mu szeregu świadczeń, takich jak wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek chorobowy. Wystawione zwolnienie lekarskie ma dla pracownika o tyle negatywne skutki, że co prawda w okresie, na jaki zwolnienie lekarskie zostało wystawione, pracownik nie wykonuje pracy, niemniej w większości przypadków idąc na takie zwolnienie lekarskie pracownik straci finansowo (o tym, jak się liczy wynagrodzenie chorobowe i zasiłki chorobowe możesz poczytać w naszych poprzednich artykułach w dziale Wynagrodzenia).
Zwolnienie lekarskie zamiast urlopu
Jednym z najczęstszych przypadków, w których w praktyce pojawia się fałszywe zwolnienie lekarskie pracownika jest sytuacja, w której pracownik załatwia takie „lewe zwolnienie” ze względu na fakt, iż pracodawca nie chce temu pracownikowi udzielić urlopu wypoczynkowego w dogodnym dla tego pracownika terminie. Pracownik, chcąc postawić na swoim, nierzadko sięga po ryzykowne rozwiązanie, jakim jest uzyskanie fałszywego zwolnienia lekarskiego, np. od zaprzyjaźnionego lekarza. Postępując w ten sposób pracownik nie zdaje sobie sprawy z tego, że konsekwencje jego kroku mogą być bardzo poważne, a najpoważniejszą i najbardziej bolesną z nich może być rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy.
W przypadku rzeczywistej choroby i niezdolności do wykonywania pracy, pracownik ma pełne prawo do pozostawania w domu na podstawie wystawionego zwolnienia lekarskiego. Nierzadko jednak – jak już wspomniano powyżej – zwolnienie lekarskie wystawiane jest rzeczywiście w oparciu o zły stan zdrowia pracownika. Pracownik, który świadomie nie chce wykorzystywać dni przysługującego mu urlopu wypoczynkowego (pozostawiając je sobie na późniejszą okazję) lub któremu pracodawca odmówił udzielenia urlopu wypoczynkowego, może wpaść na pomysł „kombinowania” z fałszywym zwolnieniem lekarskim, a uzyskane dzięki niemu zwolnienie od pracy wykorzystać na wyjazd, remont mieszkania czy dodatkowy zarobek.
Co grozi za fałszywe zwolnienie lekarskie? Kontrola zwolnienia lekarskiego pracownika.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, iż pracodawca, zatrudniający co najmniej 20 pracowników, ma prawo do kontroli zwolnienia lekarskiego, dostarczonego przez pracownika. W pierwszej kolejności kontrola odbywa się od strony formalnej, co oznacza, iż pracodawca może sprawdzić, czy zwolnienie nie zostało sfałszowane oraz czy zostało wydane zgodnie z przepisami i zasadami wystawiania takich zwolnień lekarskich. Taką kontrolę, na podstawieni imiennego upoważnienia, może również przeprowadzić wyznaczona przez pracodawcę osoba, np. odpowiedzialna za sprawy kadrowo-płacowe w zakładzie pracy. W wypadku wątpliwości co do prawdziwości druku zwolnienia lekarskiego, pracodawca może zwrócić się do lekarza wystawiającego to zwolnienie z prośbą o jego weryfikację. Co więcej, kontrolę taką na wniosek pracodawcy oraz z własnej inicjatywy może również przeprowadzić Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Poza kontrolą formalną zwolnienia lekarskiego dopuszczalna jest również jego kontrola merytoryczna, mająca na celu ustalenie, czy pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie zgodnie z jego przeznaczeniem oraz czy w ogóle były przesłanki do jego wystawienia (tj. czy pracownik faktycznie jest niezdolny do pracy). Kontrola taka ma na celu ustalenie, czy np. w okresie zwolnienia lekarskiego pracownik nie wykonuje innej pracy zarobkowej (pisaliśmy m.in. Skrócenie zwolnienia lekarskiego) czy też nie podejmuje czynności sprzecznych z celem wystawienia tego zwolnienia lekarskiego, jakim jest umożliwienie pracownikowi powrotu do zdrowia i zdolności wykonywania pracy. Najczęściej kontrola taka ma miejsce w przypadku częstych zwolnień lekarskich pracownika lub następujących po sobie zwolnień, wystawianych przez różnych lekarzy. Takie zwolnienia lekarskie, dostarczane przez pracownika, powinny bezwzględnie podlegać kontroli pracodawcy
WAŻNE!!!
Częste zwolnienia lekarskie pracownika, nawet jeśli nie są fałszywe, stanowią podstawę do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy. Takie częste zwolnienia dezorganizują bowiem pracę w zakładzie pracy, powodując konieczność organizacji zastępstw pracownika przebywającego na tych zwolnieniach, czy też konieczność rozdzielenia jego obowiązków pomiędzy pozostałych pracowników, co nierzadko skutkować może np. koniecznością wykonywania przez nich pracy w godzinach nadliczbowych, dodatkowo „obciążających” pracodawcę.
Kontrola zwolnienia lekarskiego pracownika może odbyć się „bez zapowiedzi”. Pracodawca nie ma obowiązku informowania pracownika o tym, że zamierza skontrolować jego zwolnienie lekarskie. Kontrolę można przeprowadzić w miejscu zamieszkania pracownika, a także w każdym innym miejscu, o którym wiadomo, że właśnie w nim aktualnie przebywa pracownik.
Należy oczywiście mieć na względzie aspekt zaleceń lekarza – jeśli na druku zwolnienia lekarskiego jest adnotacja lekarza, że „chory może chodzić”, to trudno uznać, iż nieobecność pracownika (pisaliśmy m.in. Jednodniowa nieobecność w pracy) w domu podczas kontroli jest od razu wykorzystywaniem przez niego zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem. Nieobecność ta bowiem wynikać może z wizyty pracownika u lekarza, wizyty w aptece itp.
Kontrola zwolnienia lekarskiego pracownika z reguły kończy się sporządzeniem protokołu pokontrolnego. Jeśli kontrola wykaże, że zwolnienie lekarskie było wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem, pracownik traci prawo do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku za cały okres, na jaki zwolnienie lekarskie zostało wystawione (odstępstwem od te zasady jest zwolnienie lekarskie szpitalne – utrata zasiłku następuje jedynie za okres zwolnienia lekarskiego po opuszczeniu przez pracownika szpitala). Kwotę wypłaconego wynagrodzenia chorobowego pracodawca może potrącić pracownikowi bez jego zgody, a wypłacony na podstawie fałszywego zwolnienia lekarskiego zasiłek chorobowy pracownik ma obowiązek w całości zwrócić na rzecz ZUS.
Dyscyplinarka za fałszywe zwolnienie lekarskie
Niezależnie od konsekwencji o których mowa powyżej, w wypadku ujawnienia przez pracodawcę, iż zwolnienie lekarskie pracownika zostało sfałszowane, pracodawca może rozwiązać z pracownikiem stosunek pracy w trybie dyscyplinarnym, bez zachowania okresu wypowiedzenia. Pracownik nie może w tym wypadku zasłaniać się faktem, iż fałszerstwa nie dokonał on, a inna osoba. Wystarczy bowiem do dyscyplinarki, aby pracownik takim fałszywym zwolnieniem lekarskim posłużył się. Przyczyną do dyscyplinarki może być w takim wypadku utrata zaufania do pracownika, przy czym pamiętać oczywiście należy o stosownym uzasadnieniu tej dyscyplinarki. W takim wypadku powód do dyscyplinarki jest w sposób oczywisty uzasadniony – posługując się fałszywym zwolnieniem lekarskim pracownik nie tylko popełnia przestępstwo w rozumieniu przepisów prawa karnego, ale również narusza w sposób ciężki podstawowe obowiązki pracownicze.
Podobnie w przypadku, gdy pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem (np. zamiast kurować się i leczyć, podejmuje dodatkową pracę zarobkową np. na podstawie umowy zlecenia – pisaliśmy m.in. Umowa zlecenia a L4), dopuszczalne jest i uzasadnione rozwiązanie z nim stosunku pracy. Pracownik, przebywając na zwolnieniu lekarskim, ma obowiązek stosować się do zaleceń lekarza oraz podejmować wszelkie działania, które pozwolą mu na odzyskanie możliwości wykonywania pracy. Jeśli pracownik poprzez
swoje zachowanie stoi w sprzeczności z celem wystawienia zwolnienia (leczenie się i powrót do pracy), narusza swoje podstawowe obowiązki i winien liczyć się z tym, że pracodawca może rozwiązać z nim stosunek pracy. Jeśli bowiem wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego przeznaczeniem, godzi tym samym w dobro zakładu pracy oraz narusza jeden ze swoich podstawowych obowiązków, jakim jest lojalność wobec pracodawcy.
Na koniec podkreślić wyraźnie należy, iż pracodawca, który ujawni fakt posługiwania się przez pracownika fałszywym zwolnieniem lekarskim, winien o tym niezwłocznie powiadomić nie tylko Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ale również Policję lub Prokuraturę.
