Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie i prawo zleceniobiorcy do zasiłku chorobowego określone zostały w tzw. ustawie zasiłkowej – ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Prawo do zasiłku chorobowego na umowie zlecenia oraz wysokość tego zasiłku ustala się właśnie w oparciu o przepisy powołanej ustawy – te najważniejsze z punktu widzenia praktyki omówimy w niniejszym artykule. Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie może zdarzyć się już w pierwszym miesiącu zatrudnienia na zleceniu, warto zatem wiedzieć, co się należy zleceniobiorcy na zwolnieniu lekarskim (i czy coś w ogóle) i jak ewentualnie obliczyć wysokość tych świadczeń. Przykład rozliczenia zasiłku chorobowego za czas zwolnienia lekarskiego zleceniobiorcy w pierwszym miesiącu obowiązywania zlecenia pokażemy na końcu artykułu. Najpierw trochę podstawowych informacji na ten temat.
Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie – zasiłek z ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczenia wypadkowego
Jeśli takie zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie pojawia się już w pierwszym miesiącu zatrudnienia, to powstaje pytanie, czy w takiej sytuacji w ogóle należy się zleceniobiorcy jakieś świadczenie – wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek chorobowy. Od razu należy zaznaczyć, że wynagrodzenie chorobowe nie należy się zleceniobiorcy. To świadczenie, określone w przepisie art. 92 kodeksu pracy, należy się wyłącznie pracownikom, a więc osobom zatrudnionym w stosunku pracy (zleceniobiorca pracownikiem nie jest, bowiem umowa zlecenia nie jest formą nawiązania stosunku pracy, a zatrudnieniem cywilnoprawnym).
A czy zleceniobiorcy należy się zasiłek chorobowy? To zależy. Przede wszystkim warunkiem do otrzymania zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego na zleceniu jest podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Jeśli umowa zlecenia została zawarta z własnym pracownikiem, obok umowy o pracę, to w takim wypadku zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu zarówno w stosunku pracy, jak i na umowie zlecenia, a więc prawo do zasiłku chorobowego mu przysługuje z obu tytułów, w tym z umowy zlecenia. Z kolei, jeśli umowa zlecenia jest samodzielnym tytułem do ubezpieczenia, to wówczas zleceniobiorca ma prawo do zasiłku chorobowego jedynie wówczas, gdy podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Nie zawsze jednak będzie tak, że zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie już w pierwszym miesiącu zatrudnienia rodzi po stronie zleceniobiorcy prawo do zasiłku chorobowego. Wszystko tu zależy od tego, czy zleceniobiorcę obowiązuje tzw. okres wyczekiwania.
Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie a okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony (zleceniobiorca) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeśli jest ubezpieczony dobrowolnie. W przypadku zawarcia umowy zlecenia zleceniobiorca – jeśli chce podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu – musi złożyć zleceniodawcy wniosek o zgłoszenie go do tego dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeśli podlega mu co najmniej od 90 dni, w sposób nieprzerwany, to nabywa prawo do ewentualnego zasiłku chorobowego. Jeśli natomiast zleceniobiorca nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, to w pewnych sytuacjach mimo to może liczyć na zasiłek. Kiedy? Jeśli to zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie zostało spowodowane wypadkiem przy pracy. Wówczas zasiłek chorobowy wypłacany jest z ubezpieczenia wypadkowego, a nie ubezpieczenia chorobowego, a jeśli na umowie zlecenia zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, to również i wypadkowemu.
Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie, spowodowane wypadkiem przy pracy, skutkuje nabyciem prawa do zasiłku chorobowego bez okresu wyczekiwania. Zgodnie z art. 8 ust. 1 tzw. ustawy wypadkowej – ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu, a więc bez okresu wyczekiwania.
W przypadku, gdy zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie nie jest spowodowane wypadkiem przy pracy, ale zwykłą chorobą, zleceniobiorca musi jednak „odczekać” ten okres wyczekiwania. Są jednak od niego wyjątki, wskazano je w art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z powołanym przepisem prawo do zasiłku chorobowego na umowie zlecenie przysługuje od pierwszego dnia:
1) absolwentom szkół lub uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
2) jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
5) funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przyjęli propozycję pracy na podstawie art. 165 ust. 7 i art. 167 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej i stali się pracownikami w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej.
Mając na uwadze powyższe zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie, jeśli ma miejsce w pierwszym miesiącu świadczenia tego zlecenia, skutkuje nabyciem prawa do zasiłku chorobowego, jeśli zleceniobiorca ma opłacaną składkę chorobową i nie obejmuje go okres wyczekiwania albo jeśli to zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie spowodowane zostało wypadkiem przy pracy. A jak ustalić wysokość tego zasiłku?
Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie – jak się liczy zasiłek chorobowy zleceniobiorcy?
Kwestię ustalania podstawy do zasiłku chorobowego na zwolnieniu lekarskim na zleceniu reguluje przepis art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z tym przepisem podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Podstawą tą jest zatem – mówiąc ogólnie – średnia wynagrodzeń z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym zleceniobiorca poszedł na zwolnienie lekarskie. A co, jeśli zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie ma miejsce już w pierwszym miesiącu tego zlecenia?
Jeśli zwolnienie lekarskie na umowie zlecenia ma miejsce jeszcze w pierwszym miesiącu obowiązywania tej umowy zlecenia, a zleceniobiorcy nie obowiązuje okres wyczekiwania, to podstawą zasiłku dla niego jest – zgodnie z art. 49 ust. 2 ustawy zasiłkowej – kwota wynagrodzenia z umowy, przypadająca za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po jej dopełnieniu (jeśli wynagrodzenie z umowy zlecenia określono w stawce miesięcznej, np. 3000 zł brutto) albo kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy (jeśli w umowie zlecenia odpłatność określono w kwotowej stawce godzinowej lub akordowo albo prowizyjnie).
W praktyce zatem, jeśli zwolnienie lekarskie na umowie zlecenia ma miejsce w pierwszym miesiącu pracy zleceniobiorcy, to podstawą jest albo jego wynagrodzenie z umowy zlecenia po dopełnieniu albo średnie wynagrodzenie innych zleceniobiorców, z którymi zleceniodawca zawarł takie same umowy. Jednocześnie należy zaznaczyć, że tzw. podstawa netto zasiłku chorobowego to podstawa brutto pomniejszona o 13,71% (sumę składek na ubezpieczenia społeczne, finansowane z wynagrodzenia pracownika). Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się uzupełniony przychód zleceniobiorcy za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, czyli w praktyce kwota wynagrodzenia, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby zleceniobiorca przepracował cały miesiąc, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%. Kwota uzupełnionego przychodu nie może przekraczać 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o te 13,71%.
Pokażmy to na konkretnym przykładzie. Zleceniobiorca został zatrudniony z dniem 1 października, z wynagrodzeniem w kwocie 19 zł za godzinę. Na zwolnieniu lekarskim przebywał w okresie od 14 do 18 października (5 dni), a więc jego wynagrodzenie za przepracowaną na zleceniu część miesiąca ulega pomniejszeniu – załóżmy, że wyniosło ono 2280 zł. Ponieważ zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie pojawiło się w pierwszym miesiącu tego zlecenia, do podstawy zasiłku chorobowego musimy przyjąć wynagrodzenie zleceniobiorcy po dopełnieniu. Dopełnienie podstawy zasiłku wygląda tak, że to wynagrodzenie zleceniobiorcy dzieli się przez liczbę dni, kiedy zleceniobiorca nie przebywał na zleceniu i mnoży przez liczbę dni w miesiącu:
2280 zł / 26 * 31 = 2718,46 zł – tyle hipotetycznie zarobiłby zleceniobiorca, gdyby przepracował pełny miesiąc (zwolnienie lekarskie obejmuje również weekendy, więc bierzemy pod uwagę wszystkie dni w miesiącu, a nie tylko dni robocze).
A teraz czas na wyliczenie zasiłku chorobowego na zleceniu:
podstawa brutto zasiłku: 2718,46 zł
podstawa netto zasiłku: 2718,46 zł – 13,71% z 2718,46 zł = 2345,76 zł
Zasiłek chorobowy zleceniobiorcy: 2345,76 / 30 * 80% * 5 = 312,77 zł
Tu dzielimy zawsze przez 30, niezależnie od tego, ile miesiąc ma dni, a mnożymy przez 5, bo za tyle dni przysługuje zleceniobiorcy zasiłek chorobowy w pierwszym miesiącu zlecenia.
Jak widzisz, nic trudnego. Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie w pierwszym miesiącu tego zlecenia nie jest skomplikowanym tematem – ustala się, czy w ogóle zleceniobiorcy przysługuje zasiłek chorobowy, a następnie nalicza jego wysokość w sposób opisany powyżej.
Tu pisaliśmy również: zasiłek chorobowy na umowie zlecenia