Odprawa emerytalna jest jednorazowym świadczeniem, które odchodzącemu na emeryturę pracownikowi wypłaca jego ostatni pracodawca. Aby jednak pracownik mógł odprawę emerytalną otrzymać, musi zostać spełnionych kilka warunków.
Sama odprawa emerytalna musi również zostać odpowiednio naliczona i wypłacona. Komu się należy odprawa emerytalna? Kidy pracownik może złożyć wniosek o odprawę emerytalną? Jak się liczy odprawę emerytalną? O tym w niniejszym artykule.
Sama odprawa emerytalna jest świadczeniem pieniężnym powszechnym, co oznacza, że należy się każdemu pracownikowi, który spełnia warunki do jej otrzymania, różna może być jedynie wysokość odprawy emerytalnej oraz nieco różniące się zasady naliczania odprawy emerytalnej.
Odprawa emerytalna – kiedy i komu się należy. Wysokość odprawy emerytalnej
Stosownie do przepisu art. 92(1) §1 kodeksu pracy pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Od razu należy tu zwrócić uwagę na pewną rzecz – powołany powyżej przepis wskazuje, że odprawa emerytalna przysługuje w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Jest to zasada ogólna, na której przy naliczaniu i wypłacie odpraw emerytalnych opierają się głównie zakłady pracy ze sfery pozabudżetowej.
Sama bowiem odprawa emerytalna może być wyższa niż jednomiesięczne wynagrodzenie pracownika. A tak właśnie często bywa w szeroko pojmowanej budżetówce – przepisy branżowe czy wewnątrzzakładowe mogą przewidywać, że odprawa emerytalna będzie przysługiwać w wysokości np. kilku czy nawet kilkunastu wynagrodzeń.
W żadnym wypadku nie może to jednak być mniej niż jedno wynagrodzenie pracownika, a w wielu zakładach pracy czy w wielu branżach odprawa emerytalna jest wyższa, przy czym jej wysokość może być uzależniona od stażu pracy.
Tak jest w przypadku np. nauczycieli, którzy mają prawo do odprawy emerytalnej w wysokości dwukrotnego wynagrodzenia przy stażu pracy do 20 lat i trzykrotnego wynagrodzenia przy stażu powyżej 20 lat pracy.
Z kolei np. pracownicy samorządowi po 20 latach pracy mogą liczyć na odprawę emerytalną w wysokości aż sześciokrotności wynagrodzenia (art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych).
Co bardzo ważne – wypłatę odprawy emerytalnej gwarantuje pracownikowi przepis. Nie jest ona dobrowolnym składnikiem wynagrodzenia w tym sensie, że pracodawca może samodzielnie zdecydować, czy ją wypłaca, czy nie. Jeśli pracownik spełnia warunki do wypłacenia mu odprawy emerytalnej, pracodawca musi ją wypłacić.
Jeśli pracownik posiadający uprawnienie składa wniosek o rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron, czy też wypowiedzenia z uwagi na przejście na emeryturę, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty jednorazowej odprawy emerytalnej.
A jakie to warunki? Przede wszystkim, aby pracownik miał prawo do odprawy emerytalnej, musi on nabyć prawo do emerytury, musi nastąpić zakończenie stosunku pracy (bez względu na formę rozwiązania) w związku z przejściem na emeryturę, a także – co bardzo ważne – pracownik nie mógł wcześniej już otrzymać odprawy emerytalnej.
Odprawa przysługuje bowiem jedynie raz. Przykładowo, jeśli pracownik przechodzi na emeryturę i otrzymał odprawę emerytalną, a następnie ponownie zatrudnił się na etacie, to kolejne rozwiązanie stosunku pracy nie oznacza wypłaty kolejnej odprawy emerytalnej – odprawa emerytalna została już bowiem wypłacona w związku z przejściem na emeryturę.
Co również istotne – aby pracownik nabył prawo do odprawy emerytalnej, nie wystarczy samo osiągnięcie przez niego wieku emerytalnego. On musi przejść na emeryturę – musi rozwiązać stosunek pracy, wystąpić o przyznanie prawa do emerytury i otrzymać ją.
Odprawa emerytalna – w jakiej wysokości i jak się liczy odprawę emerytalną
Stosownie do treści §2 ust. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy odprawę emerytalną nalicza się tak, jak ekwiwalent za urlop (z pewnymi drobnymi modyfikacjami, nie interesuje nas bowiem w jej przypadku współczynnik ekwiwalentowy).
Z kolei o tym, jak się liczy ekwiwalent za urlop decydują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (tzw. rozporządzenie urlopowe).
Sposób liczenia odprawy emerytalnej uzależniony jest zatem od tego, czy pracownik ma jedynie stałe, czy stałe i zmienne składniki wynagrodzeń.
Sprawdź także: Odejście na emeryturę
Wysokość odprawy emerytalnej nie jest trudna do ustalenia, szczególnie, jeśli pracownik ma jedynie stałe składniki wynagrodzeń. Przykładowo – pracownik otrzymuje jedynie pensję zasadniczą w wysokości 4000 zł oraz dodatek za wysługę lat 15%, naliczany od pensji zasadniczej, czyli 600 zł.
Łączna zatem wysokość jego składników stałych wyniesie 4600 zł. W dniu 10 sierpnia 2019 pracownik w związku z rozwiązaniem stosunku pracy i przejściem na emeryturę (pisaliśmy m.in. Czy osiągając wiek emerytalny muszę przejść na emeryturę) nabył prawo do odprawy emerytalnej.
Zakładając, że pracownik ma prawo do odprawy emerytalnej w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, jego odprawa emerytalna wyniesie zatem 4600 zł brutto.
Nieco inaczej będzie w przypadku, gdy pracownik ma również i zmienne składniki wynagrodzeń, np. premie, prowizje itp. W takim wypadku, zgodnie z przepisem §8 ust. 1 rozporządzenia urlopowego, do ustalenia wysokości odprawy emerytalnej musimy po prostu wziąć pod uwagę średnią ze składników zmiennych wynagrodzenia, wypłaconych w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy emerytalnej.
Załóżmy, że pracownik otrzymuje pensję zasadniczą w kwocie 4000 zł. W miesiącu czerwcu 2019 wypłacono mu tytułem prowizji 720 zł, w lipcu 810 zł, a w sierpniu 615 zł. W dniu 21 września pracownik odszedł na emeryturę, w związku z czym nabył prawo do odprawy emerytalnej. Jego odprawa emerytalna wyniesie zatem:
4000 zł + (720 zł + 810 zł + 615 zł) / 3 = 4715 zł
Wskazana kwota jest oczywiście kwotą brutto. Należy jedynie pamiętać, iż odprawa emerytalna zwolniona jest ze składek ZUS, a przy naliczaniu odprawy emerytalnej netto należy odliczyć jedynie zaliczkę na podatek dochodowy.
