Określone w art. 188 kodeksu pracy zwolnienie od pracy w celu sprawowania opieki nad dzieckiem, które w praktyce kadrowej określa się jako opieka nad zdrowym dzieckiem 2018, jest uprawnieniem wyłącznie pracowniczym. Oznacza to, iż nie mogą z niego korzystać np. zleceniobiorcy czy osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło. Opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 należy się co do zasady wyłącznie pracownikom i jest ona jednym z uprawnień, związanych z szeroko pojmowanym rodzicielstwem.

W niniejszym artykule omówimy sobie kwestie, związane z tym zwolnieniem od pracy. Wskażemy, komu należy się opieka nad zdrowym dzieckiem 2018, jaki jest jej wymiar i jak pracownik z takiej opieki może skorzystać.

Zgodnie z powołanym powyżej art. 188 kodeksu pracy, pracownik wychowujący przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14 ma prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Opieka nad zdrowym dzieckiem to dodatkowe „wolne” dla pracownika – nie jest ona zaliczana czy udzielana z puli urlopu wypoczynkowego. Wskazany przepis określa wymiar tego zwolnienia od pracy – wynosi on 2 dni albo 16 godzin (do wyboru przez pracownika) w ciągu roku kalendarzowego, przy czym wymiar ten dotyczy pełnego etatu. Zgodnie z art. 188 §3 kodeksu pracy dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wymiar godzinowy opieki nad zdrowym dzieckiem określa się proporcjonalnie do wymiaru etatu. Co ważne – proporcjonalnie określa się wymiar godzinowy, ale już nie dzienny. Oznacza to, że pracownikowi zatrudnionemu np. na pół etatu przysługuje opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 w wymiarze 2 dni albo 8 godzin, a nie 1 dnia albo 8 godzin.

Za czas tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a wynagrodzenie za opiekę nad zdrowym dzieckiem liczy się tak, jak normalne wynagrodzenie za pracę.

Opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 udzielana w dniach albo godzinach

Decyzja o tym, czy korzystać z opieki nad zdrowym dzieckiem w dniach czy godzinach należy do pracownika. Ma on wybór – może złożyć wniosek o udzielenie mu dnia, dwóch dni albo określonej liczby godzin opieki. W praktyce ma to istotne znaczenie i należy tu uwzględniać np. system czasu pracy, w jakim pracownik jest zatrudniony (niekoniecznie na pełnym etacie będzie on pracował po 8 godzin dziennie – równie dobrze może pracować 12, 16 a nawet 24 godziny, z kolei pracownik na pół etatu może pracować po 4 godziny 5 dni w tygodniu, ale również po 8 godzin i 4 godziny, a wybrane dni ma wolne). Może się bowiem okazać, że jeden pracownik, zatrudniony na pełnym etacie faktycznie wykorzysta „fizyczne” dwa dni zwolnienia od pracy z tytułu opieki, a drugi wykorzysta np. 4 „fizyczne” dni zwolnienia, gdyż złoży wniosek o udzielenie mu opieki godzinowo w dniach, w których ma zaplanowane np. po 4 godziny pracy (4 dni po 4 godziny dadzą w sumie 16 godzin opieki, a tyle przysługuje na pełnym etacie, jeśli opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 udzielana jest w godzinach, a nie dniach).

Bardzo ważna rzecz – jeśli pracownik złoży wniosek o udzielenie jednego dnia opieki nad zdrowym dzieckiem, to z tego zwolnienia od pracy nie może już w tym roku kalendarzowym korzystać godzinowo. Złożenie wniosku o udzielenie dnia opieki nad zdrowym dzieckiem oznacza, że pracownik będzie mógł ponownie złożyć wniosek o udzielenie drugiego dnia opieki, ale już nie np. 8 godzin opieki. Wynika to wprost z art. 188 §2 kodeksu pracy – o sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym opieki nad zdrowym dzieckiem decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie tej opieki, złożonym w danym roku kalendarzowym. W praktyce zgodnie z tym przepisem przykładowo w roku 2017 roku pracownik mógł z opieki nad zdrowym dzieckiem korzystać w dniach, natomiast w 2018 roku może z niej korzystać w godzinach. Znaczenie ma tu pierwszy pierwszy złożony w danym roku wniosek o udzielenie opieki nad zdrowym dzieckiem.

Rozróżnienie na udzielanie opieki nad zdrowym dzieckiem w dniach i godzinach budzi w praktyce spore niejasności. Załóżmy, że w zakładzie pracy pracuje na pełnym etacie pracownik, który pracuje po 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku. Dla niego bez różnicy pozostaje, czy wniosek o opiekę nad zdrowym dzieckiem 2018 złoży on w dniach, czy w godzinach. Fizycznie i tak będzie miał 2 dni (16 godzin) nieobecności. Nieco inaczej jest w przypadku pracownika, zatrudnionego w równoważnym systemie czasu pracy z dniówką, wydłużoną do 12 godzin. W jego przypadku bardziej opłacalne jest korzystanie z opieki nad zdrowym dzieckiem w dniach, a nie w godzinach. Przysługują mu 2 dni opieki, co oznacza 2 * 2 = 24 godziny nieobecności z tego tytułu. Gdyby pracownik ten chciał korzystać z opieki w godzinach, a nie dniach, to nie mógłby już otrzymać „fizycznych” 2 dni nieobecności – zabrakłoby mu godzin, gdyż udzielenie opieki w godzinach możliwe jest w wymiarze maksymalnie 16 godzin. W skrajnym wypadku, jeśli dniówka pracownika wynosi 24 godziny (pracownik zatrudniony jest w ochronie osób czy mienia), to korzystając z 2 dni opieki nad zdrowym dzieckiem w 2018 roku będzie on miał prawo aż do 48 godzin zwolnienia od pracy z tego tytułu.

Podobnie udzielenie opieki nad zdrowym dzieckiem w dniach czy godzinach może budzić pewne trudności w przypadku osób, zatrudnionych na niepełnych etatach. Stosuje się tu wprost przepis art. 188 §3 kodeksu pracy: ilość przysługujących godzin opieki nad zdrowym dzieckiem jest proporcjonalna do wymiaru zatrudnienia. Jeśli bowiem pracownicy pracują po 4 godziny dziennie, to żądając udzielenia opieki nad zdrowym dzieckiem w dniach, będą mieć nadal 2 dni „fizycznego” zwolnienia od pracy, natomiast jeśli wystąpią o udzielenie opieki w godzinach, tych dni „fizycznego” zwolnienia od pracy będą mieć również 2 (2 dni po 4 godziny daje w sumie proporcjonalnie obniżony limit opieki nad zdrowym dzieckiem 8 godzin). Jeśli natomiast pracownik, zatrudniony na pół etatu nie pracuje po 4 godziny dziennie, ale np. w takim systemie: 8 8 4 0 0 Sb Nd, to jemu bardziej opłaca się korzystać z opieki w godzinach, a nie w dniach, bo korzystając z opieki nad zdrowym dzieckiem w dniach mógłby wykorzystać jedynie 2 dni „fizycznej” nieobecności w pracy, podczas gdy korzystając z tej opieki w godzinach może tych dni mieć aż 4.

Opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 a dwoje i więcej dzieci

Opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 przysługuje pracownikowi w wymiarze 2 dni albo 16 godzin bez względu na liczbę posiadanych dzieci. Nie ma tu znaczenia, czy pracownik posiada jedno dziecko, czy dwoje, czy więcej. Te 2 dni albo 16 godzin opieki przysługuje mu łącznie na wszystkie dzieci. Należy też pamiętać, że opieka nad zdrowym dzieckiem 2018 to uprawnienie pracownika, on nie ma obowiązku korzystania z niej (w praktyce jednak niemal wszyscy uprawnieni pracownicy z niej korzystają, są to dla nich dodatkowe dni wolne od pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia).

Opieka nad zdrowym dzieckiem na umowie zlecenia

Opieka nad zdrowym dzieckiem – o czym już wspomnieliśmy – nie przysługuje zleceniobiorcom. Nie są oni bowiem pracownikami w rozumieniu przepisów kodeksu pracy, a więc osobami zatrudnionymi w stosunku pracy (umowa zlecenia jest zatrudnieniem cywilnoprawnym, nie jest to sposób nawiązania stosunku pracy). Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby w treści umowy zlecenia strony przewidziały podobne zwolnienie od realizacji zlecenia w określonym czasie, udzielane na wniosek zleceniobiorcy. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli zlecenie wykonywane jest np. w siedzibie zleceniodawcy, a nie w domu zleceniobiorcy czy innym miejscu.

Niewykorzystana opieka nad zdrowym dzieckiem 2018

Opieka nad zdrowym dzieckiem nie przechodzi na rok następny. Jeśli w 2018 roku pracownik z opieki nie korzystał, to te 2 dni albo 16 godzin dodatkowego płatnego wolnego po prostu mu przepadają. Co równie ważne, jeśli pracownik miał prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem, ale z tego prawa nie skorzystał, to nie należy mu się za to żadna rekompensata w postaci ekwiwalentu (w tym artykule więcej na ten temat: ekwiwalent za urlop 2018).

Na koniec jeszcze jedna istotna rzecz. Opieki nad zdrowym dzieckiem nie nalicza się proporcjonalnie do daty, w której

dziecko kończy 14 rok życia. Jeśli np. dziecko kończy 14 lat w dniu 28 września 2018 roku, to w okresie od 1 stycznia do 28 września 2018 pracownik może wykorzystać 2 dni lub 16 godzin opieki, ale z chwilą, z którą dziecko kończy 14 rok życia, prawo do opieki nad zdrowym dzieckiem wygasa i pracownik nie może już z tego uprawnienia skorzystać.

Zasady udzielania opieki nad zdrowym dzieckiem w 2019 w tym artykule: Opieka nad zdrowym dzieckiem 2019