Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy zatrudniającego pracownika, jest zapewnienie mu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jednocześnie stosownie do treści art. 207 kodeksu pracy na zakres odpowiedzialności pracodawcy za kwestie BHP w zakładzie pracy nie mają wpływu obowiązki pracowników w dziedzinie BHP, czy też powierzenie wykonywania zadań, związanych z BHP specjalistom spoza zakładu pracy. Zaznaczyć należy, iż pomimo faktu, że przepisy kodeksu pracy posługują się zwrotami „pracodawca” i „pracownik”, to w zakresie bezpiecznych i higienicznych warunków w zakładzie pracy pracodawca ma pewne obowiązki również w stosunku do nie-pracowników (czyli np. osób, wykonujących określone obowiązki na podstawie umowy zlecenia czy realizujących dzieło).

Wynika to wprost z treści art. 304 §1 kp, zgodnie z którym pracodawca ma obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym, wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (czyli najczęściej właśnie zleceniobiorcom), jak również osobom prowadzącym w zakładzie pracy działalność gospodarczą na własny rachunek. Od razu zaznaczyć należy, iż przepisy prawa pracy nie określają, jak pracodawca ma realizować ten obowiązek. Jest to o tyle ważne, iż np. poddanie się wstępnym badaniom lekarskim czy wstępnemu szkoleniu BHP jest jednym z podstawowych obowiązków pracownika, ale już niekoniecznie zleceniobiorcy.

W takim wypadku o tym, czy zleceniobiorca powinien przejść szkolenie BHP i poddać się badaniu lekarskiemu decydują określone warunki, istniejące w konkretnym zakładzie pracy. Jeśli rodzaj pracy wykonywanej przez zleceniobiorcę czy zagrożenia związane z warunkami pracy, w jakich realizowana jest umowa zlecenia, są znaczne, wskazane jest, aby nawet w wypadku krótkotrwałego wykonywania zlecenia dopuszczać osoby, cechujące się odpowiednim stanem zdrowia. W takim wypadku pracodawca (zleceniodawca) może wymagać od swojego zleceniobiorcy, aby ten poddał się odpowiednim badaniom lekarskim lub szkoleniom BHP.

Umowa zlecenia a badania lekarskie zleceniobiorcy i przestrzeganie przez niego zasad BHP

Zgodnie z treścią art. 211 kodeksu pracy przestrzeganie przepisów i zasad BHP jest obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik ma obowiązek poddać się wstępnym, okresowym oraz kontrolnym badaniom lekarskim, a odmowa poddania się takim badaniom może stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania stosunku pracy. Jeśli w zakładzie pracy zaistnieją szczególne warunki, o których mowa powyżej, to zakres regulacji przepisu art. 211 kodeksu pracy rozciąga się również na zleceniobiorców.

Jeśli pracodawca oprócz swoich pracowników, posiadających umowy o pracę, zatrudnia dodatkowo osoby fizyczne na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia czy o dzieło), to w sytuacji gdy uzna, że zleceniobiorca będzie wykonywał zlecenie w szczególnych warunkach lub wykonując pracę, wymagającą dobrego stanu zdrowia, może zobowiązać zleceniobiorcę do poddania się zarówno badaniom lekarskim, jak i szkoleniu BHP.

Zleceniobiorcy – osoby fizyczne, jeśli wykonują obowiązki z umowy zlecenia w zakładzie pracy lub innym miejscu, wskazanym przez pracodawcę, mają obowiązek przestrzegania zasad BHP na równi z osobami, zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę. Z drugiej strony nie ma podstaw, aby zleceniobiorców co do zasady traktować  jak pracowników, a zatem obowiązkowo poddawać ich badaniom lekarskim i szkoleniom BHP. O tym, czy zleceniobiorcę badać i szkolić decyduje zleceniodawca, w oparciu o warunki w jego zakładzie pracy.

Ze względu na fakt, iż przepisy prawa, dotyczące poddawania zleceniobiorców badaniom lekarskim i szkoleniu BHP nie decydują, czy jest to obowiązkiem zleceniodawcy czy nie, najlepiej kwestię tą uregulować w treści umowy zlecenia. Taka umowa, łącząca zleceniodawcę i zleceniobiorcę może określać wszelkie kwestie, związane z badaniami lekarskimi czy szkoleniami BHP.

Dla zleceniodawcy takie rozwiązanie jest o tyle wygodne, że niezależnie od tego, na jakiej podstawie wykonują swoje obowiązki zatrudnione przez niego osoby (czy to stosunek pracy czy umowa cywilnoprawna), i tak odpowiedzialność za zapewnienie właściwych warunków BHP spoczywa na nim. Inne są również sankcje za nieprzestrzeganie zasad BHP przez pracowników i zleceniobiorców. Za naruszenie takiego obowiązku pracodawca może nałożyć na pracownika karę porządkową, w celu zdyscyplinowania go i zmuszenia do przestrzegania tych zasad. Nie ma natomiast

możliwości nałożenia takiej kary na zleceniobiorcę, zatem wszelkie ewentualne sankcje, jakie mogą go spotkać za nieprzestrzeganie zasad BHP w zakładzie pracy zleceniodawcy (czy też np. za odmowę poddania się badaniu lekarskiemu) należy dla bezpieczeństwa określić w treści umowy zlecenia.