Urlop macierzyński i zasiłek macierzyński często są ze sobą mylone, choć to zupełnie dwa różne rodzaje świadczeń. Urlop macierzyński jest swoistą przerwą w wykonywaniu pracy, udzielaną w celu opieki nad dzieckiem tuż po porodzie. Z kolei zasiłek macierzyński to świadczenie pieniężne, przysługujące w niektórych przypadkach bez urlopu macierzyńskiego. Z zasiłku macierzyńskiego skorzystać może większa grupa osób, niż z urlopu macierzyńskiego. Z czego to wynika i czym w takim razie jest urlop macierzyński i zasiłek macierzyński oraz komu one przysługują? W następnych artykułach szczegółowo omówimy tryb i zasady udzielania urlopu macierzyńskiego oraz zasiłku macierzyńskiego, chwilowo skupmy się jedynie na różnicach między tymi świadczeniami.

Prawo do urlopu macierzyńskiego

Stosownie do treści art. 180 i art. 183 Kodeksu pracy, urlop macierzyński co do zasady przysługuje kobiecie, która urodziła dziecko, adoptowała lub przyjęła dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do 7-go roku życia,  a gdy wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia. W niektórych okolicznościach z urlopu macierzyńskiego może korzystać również ojciec dziecka.

Należy wyraźnie zaznaczyć, iż prawo do urlopu macierzyńskiego przysługuje jedynie osobom, zatrudnionym na podstawie stosunku pracy. Urlop macierzyński nie przysługuje zleceniobiorcom czy osobom, wykonującym własną działalność gospodarczą. W niektórych przypadkach mają one prawo do zasiłku macierzyńskiego, ale nie do urlopu macierzyńskiego.

W przypadku prawa do korzystania z urlopu macierzyńskiego, nie ma znaczenia wymiar etatu czasu pracy – długość urlopu macierzyńskiego została określona w treści art. 180, art. 180(1) i art. 183 Kodeksu pracy i nie jest ona uzależniona od wymiaru etatu, na jakim zatrudniona jest pracownica. Przykładowo przy urodzeniu naraz jednego dziecka kobiecie należy się co do zasady 20 tygodni urlopu macierzyńskiego, niezależnie czy pracuje ona na pełnym czy pół etatu.

Ważne jest natomiast, iż aby kobieta mogła w całości wykorzystać przysługujący jej wymiar urlopu macierzyńskiego, musi on przypadać całkowicie w czasie trwania stosunku pracy. Już w tym miejscu widać zasadniczą różnicę, między urlopem macierzyńskim a zasiłkiem macierzyńskim. Jeśli bowiem umowa o pracę pracownicy kończy się w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego (bo została np. zawarta na czas określony, a końcowa data trwania stosunku pracy przypada w okresie, w którym kobieta przebywa na urlopie macierzyńskim), to z dniem rozwiązania się stosunku pracy przestaje ona być na urlopie macierzyńskim.

Nie oznacza to automatycznie, iż traci ona prawo do zasiłku macierzyńskiego. Z zasiłku macierzyńskiego może bowiem korzystać do dnia, do którego normalnie trwałby jej urlop macierzyński, gdyby umowa o pracę nie rozwiązała się.

Podobnie w przypadku, gdy umowa o pracę, zawarta na czas określony, przedłuża się do dnia porodu. Po porodzie kobieta nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego, gdyż nie znajduje się już w stosunku pracy, ma jednak prawo do korzystania z zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek macierzyński – komu przysługuje

Zasiłek macierzyński, finansowany ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przysługuje nie tylko kobietom, zatrudnionym w stosunku pracy. Do zasiłku macierzyńskiego mają również prawo m.in. kobiety, zatrudnione na podstawie umowy zlecenia czy też wykonujące własną działalność gospodarczą. Warunkiem tu jest jednak opłacanie dobrowolnej składki na ubezpieczenie chorobowe (w przypadku umowy o pracę jest ona obowiązkowa).

Niestety inaczej sprawa wygląda w przypadku osób, zatrudnionych w oparciu o umowę o dzieło. Im bowiem zasiłek macierzyński się nie należy. Wynika to z faktu, iż umowy o dzieło są (póki co) wyłączone z obowiązki ozusowania – od umów tych nie odprowadza się składek, w tym składki na ubezpieczenie chorobowe.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego uzależniona jest od wysokości wynagrodzenia (w przypadku umowy o pracę

czy umowy zlecenia). Należy jednak pamiętać, iż do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego nie wlicza się wszystkich składników wynagrodzeń, jakie otrzymuje pracownica. Nie wlicza się np. tych świadczeń, które jej i tak przysługują z tytułu wynagrodzenia w czasie, w którym przebywa ona na urlopie macierzyńskim i pobiera zasiłek macierzyński.

W najbliższych artykułach szczegółowo omówimy urlop macierzyński – prawo do urlopu, wymiar, dokumentację. Zapraszamy do lektury.

Pisaliśmy m.in. tutaj: zasiłek chorobowy na umowie zlecenia.