Zasiłek chorobowy na umowie zlecenie i po jej zakończeniu

Aby zleceniobiorca miał prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego, musi podlegać – obowiązkowo albo dobrowolnie – ubezpieczeniu chorobowemu. Dobrowolnie zleceniobiorca może podlegać ubezpieczeniu chorobowemu w sytuacji, gdy obowiązkowo podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.

Nie ma zatem możliwości, aby do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przystąpił np. student na umowie zlecenia – umowa zlecenia ze studentem jest bowiem zwolniona z obowiązków składkowych ZUS. Podobnie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie przystąpi zleceniobiorca, który z tytułu zawartej umowy zlecenia podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W praktyce, jeśli umowa zlecenia jest jedynym tytułem do ubezpieczeń czy została zawarta obok umowy o pracę z własnym pracownikiem, czyli ubezpieczenia emerytalne i rentowe są obowiązkowe, zleceniobiorca może podlegać dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (w pierwszym przypadku), czy też podlega mu obowiązkowo (w drugim przypadku).

Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu – czy to obowiązkowo, czy dobrowolnie – jest warunkiem do tego, aby zleceniobiorca w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą miał prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek chorobowy na umowie zlecenie może przysługiwać również, jeśli zleceniobiorca nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, ale podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, a niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy.

W przypadku, gdy ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, zleceniobiorca musi złożyć zleceniodawcy wniosek o objęcie go tym ubezpieczeniem (można to zrobić w każdym czasie, nie tylko na etapie zawierania umowy zlecenia), a następnie zleceniodawca zgłasza zleceniobiorcę do ubezpieczenia chorobowego w ZUS.

Wniosek nie musi mieć specjalnej treści, ważne, aby wynikała z niego wola zleceniobiorcy objęcia go ubezpieczeniem chorobowym.

Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie mogą przystąpić studenci do 26 roku życia – są oni objęci ubezpieczeniem z tytułu nauki i na umowie zlecenia nie zgłasza się ich w ogóle do ubezpieczeń w ZUS oraz osoby, które podlegają od ubezpieczenie emerytalne i rentowe dobrowolnie – ubezpieczenie chorobowe dobrowolne jest możliwe wyłącznie w przypadku, gdy ubezpieczenie emerytalne i rentowe są obowiązkowe.

Zasiłek chorobowy na umowie zlecenie – kiedy przysługuje

Kwestię zasiłków chorobowych, w tym również dla zleceniobiorców, reguluje ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwana potocznie ustawą zasiłkową.

Stosownie do art. 4 ust. 1 wskazanej ustawy, zleceniobiorca nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia, jeśli podlega ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo oraz po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia, jeśli podlega temu ubezpieczeniu dobrowolnie. Jest to tzw. okres wyczekiwania.

Chodzi tu o następującą rzecz – załóżmy, że dana osoba została zatrudniona na umowie zlecenia z dniem 1 lipca 2019 i od razu złożyła wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Jeśli nie zachodzą przesłanki braku obowiązywania okresu wyczekiwania (o których za chwilę), to ewentualny zasiłek chorobowy będzie się temu zleceniobiorcy należał dopiero po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

W praktyce zatem, jeśli zleceniobiorca ten rozchoruje się np. w sierpniu 2019 roku, to prawa do zasiłku chorobowego nie nabędzie – musi minąć ten okres wyczekiwania 90 dni (albo 30 dni, jeśli ubezpieczeniu chorobowemu podlega on obowiązkowo).

Od powyższego okresu wyczekiwania są pewne wyjątki – nie obowiązuje on w następujących przypadkach i zasiłek chorobowy przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy:

1. absolwentom szkół lub uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
2. jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
3. ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
4. posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
5. funkcjonariuszom Służby Celnej.

Zasiłek chorobowy na umowie zlecenie – ile przysługuje i jak się liczy

Zleceniobiorcy nie mają prawa do wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 kodeksu pracy (świadczenia należnego za pierwsze 33 albo 14 dni choroby w ciągu roku). Od pierwszego dnia zwolnienia lekarskiego zleceniobiorca – jeśli podlega składce chorobowej oraz nie obowiązuje go już okres wyczekiwania, nabywa prawo do zasiłku chorobowego.

Aby ustalić wysokość tego zasiłku, należy znów posłużyć się przepisami ustawy zasiłkowej – najpierw ustalić podstawę zasiłku, następnie kwotę zasiłku za jeden dzień niezdolności do pracy, a następnie kwotę zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego w danym miesiącu.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeśli niezdolność do pracy zleceniobiorcy powstała przed upływem 12 miesięcy zatrudnienia na zleceniu (pisaliśmy m.in. Umowa zlecenie z emerytem) bądź pozostaje on w zatrudnieniu krócej, podstawą zasiłku chorobowego zleceniobiorcy jest średnie wynagrodzenie z pełnych miesięcy przepracowanych na zleceniu.

Zasiłek chorobowy na umowie zlecenia przysługuje w wysokości 80% podstawy, a jeśli niezdolność do pracy powstała w okresie ciąży lub wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów oraz w przypadku, gdy powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy, zasiek chorobowy przysługuje w wysokości 100% podstawy.

Jak się liczy zasiłek chorobowy zleceniobiorcy pokażemy teraz na konkretnym przykładzie.

Zleceniobiorca został zatrudniony z dniem 20 czerwca 2019 roku z wynagrodzeniem w kwocie 3000 zł miesięcznie. Ubezpieczeniu chorobowemu podlega dobrowolnie od pierwszego dnia zatrudnienia. W okresie od 7 do 11 października 2019 przebywał na zwolnieniu lekarskim.

Podstawą do zasiłku chorobowego za okres zwolnienia lekarskiego jest średnie wynagrodzenie z okresu od lipca do września, czyli do miesiąca poprzedzającego miesiąc powstania niezdolności do pracy. Czerwiec pomijamy, gdyż jest niepełnym miesiącem zatrudnienia. W naszym wypadku podstawa ta wyniesie 3000 zł. Jest to tzw. podstawa brutto.

Teraz nalicza się od niej tzw. podstawę netto: 3000 zł – 13,71% z 3000 zł, gdzie te 13,71% to suma składek na ubezpieczenia społeczne, finansowanych z wynagrodzenia zleceniobiorcy (więcej na ten temat w naszym artykule przykładowa lista płac 2019). Podstawa netto wyniesie u nas: 3000 zł – 13,71% z 3000 zł = 2588,70 zł.

Teraz ustalamy wysokość zasiłku: 2588,70 / 30 * 80% * 5 = 345,16 zł

gdzie 5 to liczba dni niezdolności do pracy z zasiłkiem chorobowym. Zakładamy, że to „zwykła” niezdolność do pracy – gdyby była to niezdolność w okresie ciąży itp., w powyższym równaniu mnożylibyśmy przez 100%, a nie 80%.

Wskazana powyżej kwota zasiłku jest kwotą brutto, przy czym zasiłek chorobowy jest zwolniony ze składek ZUS, a odlicza się od niego jedynie zaliczkę na podatek dochodowy.

Zasiłek chorobowy po umowie zlecenia

Zasiłek chorobowy przysługiwać będzie również – w określonych przypadkach – po zakończeniu umowy zlecenia. Zgodnie z przepisem art. 7 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

1. nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
2. nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Oznacza to, że jeśli np. w dniu 30 czerwca 2019 roku umowa zlecenia rozwiązała się, to jeśli zleceniobiorca, który w czasie trwania tej umowy podlegał ubezpieczeniu chorobowemu rozchoruje się w ciągu 14 dni od dnia rozwiązania tej umowy zlecenia i będzie na zwolnieniu lekarskim przebywał co najmniej 30 dni, nabędzie prawo do zasiłku chorobowego.

Ten zasiłek chorobowy na umowie zlecenie jest wypłacany bezpośrednio przez ZUS – nie ma tu znaczenia, że np. wcześniej ten zasiłek wypłacał zleceniodawca (o tym, kto bezpośrednio wypłaca zasiłek chorobowy, decyduje liczba zgłoszonych do ubezpieczenia na dzień 30 listopada roku poprzedzającego – do 20 osób zgłoszonych zasiłki wypłaca ZUS, powyżej 20 osób zgłoszonych zasiłki wypłaca pracodawca/zleceniodawca.

Czytaj także: Kto płaci za zwolnienie lekarskie w firmie poniżej 20 osób?

Może się też zdarzyć sytuacja, w której zleceniobiorca rozchoruje się na kilka, kilkanaście dni przez zakończeniem umowy zlecenia i na zwolnieniu lekarskim będzie przebywał również jakiś czas po zakończeniu zlecenia.

W takim wypadku zasiłek chorobowy będzie wypłacany do dnia zakończenia zwolnienia lekarskiego (czyli również po rozwiązaniu się umowy zlecenia – pisaliśmy również Zasiłek chorobowy na wypowiedzeniu), a nie tylko do dnia jej rozwiązania.