Zatrudnienie emeryta na zleceniu i na umowie o dzieło

Zatrudnienie emeryta na zleceniu powoduje powstanie odrębnego od emerytury tytułu do ubezpieczeń. Oznacza to, że emeryt na zleceniu podlega zgłoszeniu do ZUS. Wszystko tu jednak zależy, czy to zatrudnienie emeryta na zleceniu jest dla niego jedynym tytułem do ubezpieczeń (oprócz emerytury), czy też ma on gdzieś jeszcze dodatkowo etat albo inne zlecenie. Może się też okazać, że emeryt prowadzi własną działalność gospodarczą, a dodatkowo jeszcze pracuje na etacie – wszystko to może mieć wpływ na zatrudnienie emeryta na zleceniu w kontekście obowiązków składkowych. Najpierw omówimy zatrudnienie emeryta na umowie zlecenia, a potem na umowie o dzieło.

Umowa zlecenia z emerytem a składki ZUS

Zatrudnienie emeryta na zleceniu może być korzystne finansowo – zarówno dla niego, jak i dla zatrudniającego go podmiotu. W praktyce jednak może okazać się, że zatrudnienie emeryta na zleceniu nie niesie za sobą oszczędności dla zleceniodawcy – co najwyżej oszczędzić może emeryt, jeśli obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym, a nie złoży wniosku o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym (pisaliśmy m.in. tutaj: zasiłek chorobowy dla zleceniobiorcy). Wszystko tu zależy od tytułów ubezpieczenia, jakie ten emeryt posiada.

Zatrudnienie emeryta na zleceniu zdarza się często, przyjrzyjmy się zatem bliżej temu tematowi. Zatrudnienie emeryta na zleceniu, jeśli jest to jedyne jego zatrudnienie, powoduje powstanie obowiązku zgłoszenia emeryta z tytułu zawartej umowy zlecenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. Z kolei w przypadku, gdy umowa zlecenia z emerytem jest kolejną umową zlecenia, jaką emeryt zawarł, to każda kolejna umowa zlecenia z emerytem będzie również powodować obowiązek zgłoszenia go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych aż do momentu, w którym łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osiągnie wysokość co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (więcej pisaliśmy min. tutaj: minimalne wynagrodzenie za pracę).

Dopiero kolejna zawarta umowa zlecenia z emerytem nie będzie już tytułem do zgłoszenia go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego – emeryt na zleceniu podlegać będzie z tej ostatniej umowy jedynie zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego. Więcej o tym za chwilę. Zacznijmy od najprostszego modelu, czyli zatrudnienie emeryta na zleceniu jest jedynym jego zatrudnieniem.

W takim wypadku, jeśli dana osoba ma jedynie ustalone prawo do emerytury i zawiera umowę zlecenia, to z tytułu zawartej umowy zlecenia należy obowiązkowo zgłosić ją do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego i na wniosek tej osoby do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (to dobrowolne ubezpieczenie chorobowe pozwala na nabycie prawa do np. zasiłku chorobowego). Każda kolejna umowa zlecenia z emerytem będzie również ozusowana na powyższych zasadach (czyli obowiązkowe składki ZUS to emerytalna i rentowa, chorobowa jest dobrowolna), aż do osiągnięcia progu minimalnego wynagrodzenia za pracę z sumy wynagrodzeń.

Przykładowo emeryt Jan Kowalski zawarł umowę zlecenia z firmą X. Umowa przewiduje wynagrodzenie w kwocie 3200 zł. Zatrudnienie emeryta na zleceniu powoduje obowiązek zgłoszenia go do ubezpieczeń społecznych obowiązkowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Ten sam Jan Kowalski zawarł równocześnie umowę zlecenia z firmą Y i na podstawie tej umowy zlecenia zarabia 800 zł.

Zatrudnienie emeryta na zleceniu w firmie Y nie rodzi obowiązku zgłoszenia go do ubezpieczeń społecznych, bowiem ma on już tytuł do tych ubezpieczeń z pierwszej umowy zlecenia z emerytem, gdzie podstawa do składek społecznych jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, obowiązującemu w danym roku.

Polecamy: umowa zlecenia i umowa o dzieło – różnice

Podobnie – Kowalski będący emerytem zawarł umowę zlecenia z firmą X. Umowa przewiduje wynagrodzenie w kwocie 2000 zł. Jednocześnie zawarł umowę zlecenia z firmą Y z wynagrodzeniem w kwocie 1800 zł. Zatrudnienie emeryta na zleceniu w obydwu przypadkach generuje obowiązek zgłoszenia Jana Kowalskiego do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. Następnie w czasie trwania obu zawartych umów zlecenia emeryt Jan Kowalski zawarł umowę zlecenia z firmą Z i wynagrodzeniem w kwocie 800 zł.

Z tytułu umowy zlecenia z emerytem, zawartej z firmą Z Jan Kowalski już nie zostaje zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, bo z tytułu dwóch uprzednio zawartych (i trwających) umów osiąga przychód równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, a więc podstawa do składek społecznych z tytułu dwóch uprzednio zawartych umów zlecenia z emerytem jest równa co najmniej pensji minimalnej. Podlega jedynie zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego, które co do zasady jest obowiązkowe (za wyjątkiem umów zlecenia zawieranych z uczniami lub studentami – więcej o tym tutaj: Umowa zlecenia ze studentem do 26 roku życia).

Umowa zlecenia z emerytem, który jest dodatkowo zatrudniony na etacie

Może się okazać, że zatrudnienie emeryta na zleceniu dotyczy osoby, która oprócz otrzymywania emerytury dodatkowo zatrudniła się jeszcze na etacie – w stosunku pracy (np. na podstawie umowy o pracę – o umowach więcej m.in. tutaj: rodzaje umów o pracę). W takim wypadku również to, czy emeryt na zleceniu zostaje zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, czy tylko do ubezpieczenia zdrowotnego zależy od tego, czy z tytułu zawartej umowy o pracę z emerytem osiąga on co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Jeśli tak, z tytułu umowy zlecenia z emerytem zostaje on zgłoszony jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Polecamy: pracownik w wieku przedemerytalnym a wypowiedzenie zmieniające

Przykładowo – Jan Kowalski – emeryt – zatrudnił się z dniem 1 września w firmie X na podstawie umowy o pracę. Z tytułu tego zatrudnienia otrzymuje wynagrodzenie przewyższające wynagrodzenie minimalne. Z dniem 1 grudnia Jan Kowalski – emeryt – zatrudnił się dodatkowo na zleceniu w firmie Y, z wynagrodzeniem w kwocie 800 zł. Zatrudnienie emeryta na zleceniu nie generuje dla firmy Y obowiązku zgłoszenia Jana Kowalskiego do ubezpieczeń społecznych, a jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Jednakże gdyby ten sam Jan Kowalski zatrudnił się np. na 1/3 etatu w firmie X i zarabiał mniej niż pensja minimalna, umowa zlecenia z emerytem, jaka wiąże go z firmą Y jest już tytułem do objęcia Jana Kowalskiego z tytułu zawartej umowy zlecenia ubezpieczeniami ZUS emerytalnym i rentowym obowiązkowo. Gdyby natomiast zawarł kolejną umowę zlecenia z firmą Z i okazało się, że z wynagrodzenia za pracę oraz wynagrodzenia z pierwszej umowy zlecenia z emerytem osiąga w sumie co najmniej minimalne wynagrodzenie, to umowa zlecenia z emerytem, zawarta przez firmę Z już nie stanowiłaby tytułu do objęcia Jana Kowalskiego – emeryta na zleceniu – obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.

Może się również zdarzyć, że Jan Kowalski otrzymuje emeryturę, prowadzi własną działalność gospodarczą i dodatkowo zatrudnia się na zleceniu. Zaraz omówimy ten model, pokażmy wcześniej, jak wygląda rozliczenie – zatrudnienie emeryta na zleceniu z obowiązkowymi składkami społecznymi i jedynie ze składką zdrowotną. Pokażmy to na przykładach.

Przykład: Zatrudnienie emeryta na zleceniu ze składkami społecznymi ZUS. Jan Kowalski – emeryt – zawarł umowę zlecenia z firmą X. Umowa zlecenia przewiduje wynagrodzenie w kwocie 2000 zł brutto. Poza tą umową zlecenia oraz emeryturą Jan Kowalski nie osiąga żadnych innych przychodów. Z tytułu zawartej umowy zlecenia z emerytem Jan Kowalski został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń ZUS emerytalnego i rentowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Rozliczenie umowy zlecenia z emerytem wygląda wówczas następująco:

1. Przychód brutto (podstawa do składek społecznych): 2000 zł
2. Ubezpieczenie emerytalne (obowiązkowe): 9,76% z 2000 zł = 195,20 zł
3. Ubezpieczenie rentowe (obowiązkowe): 1,5% z 2000 zł = 30 zł
4. Ubezpieczenie chorobowe (dobrowolne): 2,45% z 2000 zł = 49 zł
5. Podstawa składki zdrowotnej: 2000 – 195,20 – 30 – 49 = 1725,80 zł
6. Koszt uzyskania przychodu: 20% z 1725,80 = 345,16
7. Podstawa podatku: 1725,80 – 345,16 = po zaokrągleniu 1381 zł
8. Podatek: 17% z 1381 zł = 234,77 zł
9. Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 1725,80 zł = 155,32 zł
10. Ubezpieczenie zdrowotne odliczalne: 7,75% z 1725,80 zł = 133,75 zł
11. Podatek do US: 234,77 – 133,75 = po zaokrągleniu 101 zł
12. Netto do wypłaty: 2000 – 195,20 – 30 – 49 – 155,32 – 101 = 1469,48 zł

Teraz inny przykład: zatrudnienie emeryta na zleceniu ze zgłoszeniem jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego:

1. Przychód brutto: 2000 zł
2. Koszt uzyskania przychodu: 20% z 2000 zł = 400 zł
3. Podstawa podatku: 2000 – 400 = 1600 zł
4. Podatek: 17% z 1600 = 272 zł
5. Ubezpieczenie zdrowotne: 9% z 2000 = 180 zł
6. Ubezpieczenie zdrowotne odliczalne: 7,75% z 2000 = 155 zł
7. Podatek do US: 272 – 155 = 117 zł
8. Netto: 2000 – 180 – 17 = 1703 zł
   

   ---

Jak widzisz, nic trudnego. Jeśli umowa zlecenia z emerytem nie jest związana z tym, że złożył on wniosek o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, to na pierwszym powyższym wyliczeniu po prostu wstawiasz „0” tam, gdzie na liście pojawia się składka chorobowa.

Uwaga – może się okazać, że wynagrodzenie emeryta będzie na tyle niskie, że zaliczka na podatek będzie niższa niż składka zdrowotna czy składka zdrowotna odliczalna. Wówczas obie składki obniża się do wysokości tej zaliczki (pisaliśmy więcej tutaj: jak liczyć podatek przy niskim wynagrodzeniu)

Zatrudnienie emeryta na zleceniu, jeśli emeryt dodatkowo prowadzi działalność gospodarczą

Może się zdarzyć sytuacja, w której emeryt prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, a dodatkowo zatrudnia się na zleceniu. W takim wypadku zatrudnienie emeryta na zleceniu rodzi obowiązek zgłoszenia go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (chorobowe dobrowolne), a z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej emeryt podlega jedynie obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, a ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu może podlegać dobrowolnie, na swój wniosek.

Powyższe nie dotyczy rencisty, który nie ma jeszcze ustalonego prawa do emerytury. Jeśli dana osoba otrzymuje rentę z tytułu niezdolności do pracy i jednocześnie prowadzi własną działalność gospodarczą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z obu tytułów. Zatrudnieni rencisty na zleceniu w tym wypadku prowadzi do zbiegu ubezpieczeń ze zlecenia i z działalności gospodarczej, a zbieg ten rozstrzygany jest na zasadach ogólnych. Dopiero od dnia ustalenia prawa do emerytury zlecenie umowa zlecenia z emerytem stanie się tytułem do ubezpieczeń ZUS społecznych (w tym do dobrowolnego chorobowego), a z tytułu działalności gospodarczej emeryt podlega jedynie ozusowaniu w zakresie składki zdrowotnej.

Należy o tym pamiętać – zatrudnienie rencisty na umowie zlecenia powoduje obowiązek zgłoszenia go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego. Nie ma znaczenia, czy prowadzi on działalność gospodarczą i czy z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Ustalenie prawa do emerytury powoduje, ze z tytułu zawartej umowy zlecenia z emerytem ta osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniu ZUS emerytalnemu i rentowemu, a z tytułu działalności gospodarczej podlega wówczas jedynie ubezpieczeniu.

Polecamy: Pracownik ma wiek emerytalny, ale na emeryturę iść nie chce

Zatrudnienie emeryta na zleceniu a składka zdrowotna

Jeśli dana osoba ma ustalone prawo do emerytury czy renty, a oprócz tego zostaje zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, to ubezpieczeniu zdrowotnemu ta osoba podlega z obu tytułów – emerytury czy renty oraz umowy zlecenia. W praktyce zatem zatrudnienie emeryta na zleceniu czy zatrudnienie rencisty na zleceniu zawsze rodzi obowiązek zgłoszenia go do ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS.

Umowa o dzieło z emerytem a ZUS

Jeśli emeryt zostaje zatrudniony na umowie o dzieło, to z tytułu tej umowy nie podlega obowiązkom składkowym. Zlecający dzieło emerytowi czy renciście nie ma obowiązku zgłoszenia go do ubezpieczeń w ZUS. Umowa o dzieło jest co do zasady wyłączona z ubezpieczeń w ZUS. Od dnia 1 stycznia 2021 roku istnieje obowiązek zgłaszania do ZUS (formularz ZUS RUD) umów o dzieło, zawieranych w niektórych wypadkach, ale nie jest to zgłoszenie do ubezpieczeń w ZUS.

Nieco inaczej będzie, jeśli umowa o dzieło z emerytem zawierana jest w sytuacji, w której ten emeryt pracuje w stosunku pracy dla tego podmiotu, który zawarł z nim tę umowę o dzieło. W takim wypadku umowa o dzieło podlega pełnemu ozusowaniu – jest to umowa o dzieło z własnym pracownikiem Przychód z umowy o dzieło zawartej z emerytem będącym jednocześnie pracownikiem zlecającego dzieło jest podstawą do naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne (wszystkie) i ubezpieczenie zdrowotne (pisaliśmy więcej m.in. tutaj: umowa o dzieło a ZUS oraz tutaj: umowa zlecenia z własnym pracownikiem).

Polecamy: zwolnienie lekarskie na umowie zlecenia w pierwszym miesiącu zlecenia

Zatrudnienie emeryta na zleceniu czy zatrudnienie emeryta na umowie o dzieło rodzą oczywiście obowiązki podatkowe – emeryt zleceniobiorca czy emeryt wykonawca dzieła nie są zwolnieni z podatku dochodowego i należy ich rozliczać na zasadach ogólnych. Pokazaliśmy wcześniej dwa przykłady rozliczenia, jeśli w grę wchodzi zatrudnienie emeryta na zleceniu. Pokażmy teraz, jak wygląda rozliczenie emeryta na umowie o dzieło.

Przykład: Jan Kowalski – emeryt – zawarł umowę o dzieło z firmą X. Wynagrodzenie za wykonanie dzieła wynosi 3000 zł. Rozliczenie umowy o dzieło z emerytem w tym wypadku nie różni się niczym od „tradycyjnego” rozliczenia umowy o dzieło i wygląda następująco:

1. Wynagrodzenie brutto: 3000 zł
2. Koszt uzyskania przychodu: 20% z 3000 zł = 600 zł
3. Podstawa podatku: 3000 – 600 = 2400 zł
4. Podatek: 17% z 2400 zł zaokrąglony = 408 zł
5. Netto: 3000 – 408 = 2592 zł
   

   ---

Jak widzisz, nic trudnego. Należy jeszcze wspomnieć o bardzo ważnej rzeczy. Emeryt dorabiający na zleceniu ma obowiązek poinformować o tym fakcie ZUS.

Zatrudnienie emeryta na zleceniu, ale też na umowie o pracę czy umowie o dzieło rodzi po stronie emeryta obowiązek zawiadomienia ZUS o tym, że podjął on działalność zarobkową. W pewnych sytuacjach może to powodować zmniejszenie albo nawet zawieszenie prawa do emerytury.

Podsumowując: Zatrudnienie emeryta na zleceniu może wiązać się z pewnymi oszczędnościami, ale jedynie, jeśli pracuje on jeszcze w oparciu o inną umowę zlecenia. Umowa zlecenia z emerytem jest ozusowana w zakresie składki emerytalnej i rentowej obowiązkowo, a chorobowej dobrowolnie. Dopiero jeśli suma wynagrodzeń z umów zlecenia emeryta wynosi co najmniej pensję minimalną, każda kolejna umowa zlecenia zawarta z emerytem będzie ozusowana jedynie w zakresie składki zdrowotnej.