Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych, wyrażonych w art. 100 §1 kodeksu pracy, jest przestrzeganie czasu pracy, ustalonego w zakładzie pracy oraz regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku. Za samą organizację pracy (stanowiska pracy, przydziału zadań, czasu pracy itp.) odpowiada co do zasady pracodawca, niemniej w pewnych kwestiach ta organizacja pracy może należeć do pracownika. Pracownik – jeśli tylko pozwala mu na to rodzaj pracy – samodzielnie organizuje sobie swoje zajęcia, mając na względzie to, aby były one możliwie efektywne i aby zrealizować założone cele i zadania. Niektóre rodzaje prac pozwalają pracownikowi na „odejście od stanowiska”, niektóre natomiast wymagają ciągłej obecności pracownika w konkretnym miejscu, w szczególności na zorganizowanym dla niego stanowisku pracy. Pozostawienie pracownikom zbyt dużej swobody czy zbyt mały nadzór nad nimi może doprowadzić do sytuacji, w której pracownicy będą opuszczać swoje stanowiska pracy w taki sposób, że może to zagrażać porządkowi w zakładzie czy interesowi pracodawcy. Muszą się w takich wypadkach liczyć z określonymi konsekwencjami, uzależnionymi oczywiście od tego, na ile nieobecność pracownika na stanowisku pracy przyniosła dla pracodawcy (czy współpracowników) niepożądane, negatywne skutki
Pracownik samowolnie opuścił stanowisko pracy – co mu za to grozi?
Wielu pracowników, których praca pozwala na chwilowe opuszczenie stanowiska pracy, nadużywa tej możliwości, w szczególności opuszczając swoje stanowisko pracy przed zakończeniem dnia roboczego bez zgody pracodawcy albo wychodząc prywatnie z zakładu pracy w godzinach pracy. Niektórzy pracownicy korzystają niestety ze zbyt dużej swobody, jaką pozostawia im pracodawca, muszą się natomiast liczyć z tym, że takie ich zachowanie może skutkować odpowiedzialnością porządkową, a w niektórych przypadkach nawet rozwiązaniem umowy o pracę (z dyscyplinarką włącznie).
Najmniej dolegliwa dla pracownika konsekwencja samowolnego opuszczenia stanowiska pracy to kara porządkowa, w tym kara pieniężna. Za samowolne opuszczenie stanowiska pracy bez zgody przełożonego czy pracodawcy pracodawca może na pracownika nałożyć karę porządkową – upomnienia, nagany, a nawet karę pieniężną (art. 108 §1 i §2 kodeksu pracy). Taka kara może na pracownika zostać nałożona nie tylko w przypadku, gdy opuścił on bez zgody szefa czy przełożonego stanowisko pracy w ciągu dnia roboczego (a następnie wrócił i kontynuował pracę), ale przede wszystkim w przypadku, w którym pracownik z własnej inicjatywy skrócił swoją dniówkę roboczą i opuścił stanowisko pracy (udając się np. do domu przed wyznaczoną godziną zakończenia pracy w danym dniu).
Pół biedy, jeśli chwilowo nieobecnego na swoim stanowisku pracy pracownika może zastąpić inna osoba. Nie jest to jednak powód, dla którego pracownik może sam, z własnej inicjatywy, nie mając ku temu odpowiedniej zgody przełożonego, opuszczać stanowisko pracy. Sam fakt, iż opuszczenie stanowiska pracy nie naraziło pracodawcy na szkodę czy problemy nie stanowi przeszkody, aby na pracownika karę porządkową nałożyć, wszak naruszył on swój podstawowy obowiązek pozostawania na stanowisku pracy w godzinach pracy i już samo to jest podstawą do nałożenia kary (a w niektórych wypadkach nawet do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy).
Jeśli pracownik opuszcza samowolnie stanowisko pracy w godzinach pracy, następnie zostaje za to zdarzenie ukarany karą porządkową upomnienia, nagany czy pieniężną, a pomimo tego faktu ponownie dopuszcza się tego rodzaju przewinień, pracodawca może na tej podstawie wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę. Jeśli próba zdyscyplinowania pracownika nie powiodła się, pracownik nadal dopuszcza się tego samego rodzaju przewinień (w tym wypadku samowolnego opuszczenia stanowiska pracy bez zgody pracodawcy czy przełożonego), pracodawca ma uzasadnioną podstawę do wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę. Natomiast w przypadkach bardziej rażących, w których np. obecność pracownika na stanowisku pracy jest bezwzględnie wymagana, a mimo to opuścił on stanowisko pracy bez uzgodnienia tego z przełożonym, jest to również uzasadniona podstawa do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia (zwolnienie dyscyplinarne) z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika jego obowiązku pracowniczego (art. 52 §1 ust. 1 kodeksu pracy).
Kwestię opuszczania stanowisk pracy bez każdorazowej zgody przełożonego można unormować np. w regulaminie pracy czy innym akcie prawa wewnątrzzakładowego, np. w zarządzeniu porządkowym. Należy jednak pamiętać, iż z reguły w zakładzie pracy są stanowiska, które pracodawcy mogą chwilowo opuszczać, na niektórych natomiast wymagana jest bezwzględnie ciągła obecność pracownika. Ci pracownicy, dla których nawet chwilowe opuszczenie stanowiska pracy jest znacznie utrudnione, mogą czuć się dyskryminowani względem współpracowników z większą swobodą w tym zakresie. Warto natomiast uczulić pracowników, że co do zasady w każdym wypadku opuszczenie stanowiska pracy wymaga zgody pracodawcy czy przełożonego, choćby w postaci milczącej akceptacji. Opuszczanie stanowisk pracy, powodujące, że obowiązki jednego pracownika musi nagle przejąć drugi (kosztem tych swoich) narusza również zasady współżycia społecznego w zakładzie pracy i siłą rzeczy prowadzi do złej atmosfery w pracy. O tym też pracodawca i pracownik powinni pamiętać.
Konkludując – za samowolne opuszczenie stanowiska pracy bez zgody przełożonego pracodawca może na pracownika
nałożyć karę upomnienia, nagany czy karę pieniężną, a jeśli to samowolne opuszczenie stanowiska pracy mogło narazić czy naraziło pracodawcę na potencjalne szkody, pracodawca może z pracownikiem rozwiązać stosunek pracy, w tym w trybie dyscyplinarnym, bez zachowania okresu wypowiedzenia.