Na wstępie zaznaczyć należy, iż nie każde zdarzenie, skutkujące uszczerbkiem na zdrowiu (czy nawet życiu) pracownika, które miało miejsce na terenie zakładu pracy, może zostać uznane za wypadek przy pracy. Aby dane zdarzenie tak zakwalifikować, muszą zostać spełnione przesłanki, o których mowa w treści art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych
- podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku, wynikającego ze stosunku pracy.
Uwaga! Nawet spełnienie powyższych przesłanek nie zawsze kwalifikuje dane zdarzenie jako wypadek przy pracy. Jeśli pracownik naruszył przepisy BHP i tym samym spowodował u siebie uszczerbek na zdrowiu, takie zdarzenie z pewnością nie zostanie uznane za wypadek przy pracy. Dlaczego? Otóż zdarzenie to nie było niespodziewane – pracownik mógł spodziewać się, że nieprzestrzegając wymaganych w miejscu pracy przepisów BHP naraża się na utratę zdrowia i życia. Podobnie za wypadek przy pracy nie zostanie uznane zdarzenie typu zawał serca, chyba, że ewidentnie został wywołany czynnikiem zewnętrznym (np. porażenie prądem).
Stosownie do treści art. 234 §1 Kodeksu pracy, w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i w przewidzianym trybie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Ustalanie okoliczności wypadku przy pracy
Zasady i tryb postępowania w razie wypadku przy pracy określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie sposobu i trybu postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz ich dokumentowania. Stosownie do przepisów powołanego rozporządzenia pierwszym krokiem, jaki pracodawca musi podjąć, jest powołanie zespołu powypadkowego. W skład tego zespołu powinien wchodzić pracownik służby BHP, a jeśli w zakładzie pracy nie ma służb BHP, w skład zespołu może wejść albo sam pracodawca, albo inny pracownik, który oprócz swoich obowiązków umownych wykonuje także obowiązki w zakresie BHP. Co więcej, w skład takiego zespołu może wejść specjalista do spraw BHP spoza zakładu pracy (np. osoba zawodowo zajmująca się sprawami BHP w ramach własnej działalności gospodarczej). Powołany zespół ma obowiązek ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. W tym celu członkowie zespołu powinni niezwłocznie:
- dokonać oględzin miejsca wypadku
- sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku
- wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego w wypadku, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala
- zebrać informacje od ewentualnych świadków zdarzenia
- zasięgnąć opinii lekarza i ewentualnie innych specjalistów w celu oceny skutków wypadku
- zebrać inne dowody, dotyczące wypadku
- dokonać prawnej kwalifikacji wypadku (ustalić, czy dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy, czy nie)
- określić środki profilaktyczne i wnioski na przyszłość, w celu zapobieżenia podobnym zdarzeniom w przyszłości.
Po realizacji powyższych działań sporządza się protokół powypadkowy (protokół ustalenia przyczyn i okoliczności wypadku przy pracy), który jednoznacznie powinien wskazywać czy dane zdarzenie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy czy nie. Sporządzony protokół, w ciągu 5 dni od dnia jego opracowania, musi zostać podpisany przez pracodawcę.
Dokumentacja po wypadku przy pracy
Do każdego protokołu powypadkowego pracodawca musi dołączyć statystyczną kartę wypadku przy pracy Z-KW. Kartę taką sporządza się za pośrednictwem portalu Głównego Urzędu Statystycznego – możesz się z nią zapoznać W TYM MIEJSCU.
Każdy sporządzony protokół powypadkowy powinien zostać uwzględniony w prowadzonym przez pracodawcę rejestrze wypadków przy pracy. Określa się w nim imię i nazwisko poszkodowanego w wypadku przy pracy, datę i miejsce zdarzenia, informacje o skutkach dla poszkodowanego w wypadku, datę sporządzenia protokołu powypadkowego, stwierdzenie, czy dane zdarzenie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, datę przekazania dokumentacji do Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, liczbę dni niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy.
Jeśli pomimo uzyskania informacji o wypadku przy pracy pracodawca nie podejmie w tym zakresie żadnych czynności, naraża się na odpowiedzialność, w tym odpowiedzialność karną. Na mocy art. 283 §2 pkt 6 Kodeksu pracy może mu zostać wymierzona grzywna w wysokości do 30 tysięcy złotych, a z kolei na mocy art. 221 Kodeksu karnego, może on zostać skazany na grzywnę do wysokości 180 stawek dziennych albo karę ograniczenia wolności.
Sporządzona po wypadku przy pracy dokumentacja jest podstawą do wypłaty poszkodowanemu zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek taki wynosi 100 % podstawy wymiaru. Dodatkowo, dokumentacja ta może być podstawą do ubiegania się przez poszkodowanie o inne świadczenia odszkodowawcze.