Czas pracy. Rozliczanie i ewidencja czasu pracy. Godziny ponadwymiarowe. Przerwy w pracy – Część I

Czas pracy jest jednym z kluczowych elementów prawa pracy, realizujących funkcję ochronną. Przepisy, dotyczące czasu pracy stanowią narzędzia rozgraniczania czasu związanego z wykonywaniem przez pracownika stosunku pracy i wynikających z niego obowiązków, a czasu pozostającego do dyspozycji pracownika.

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy, lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy. Pozostawanie w dyspozycji oznacza pełną, rzeczywistą gotowość pracownika do świadczenia pracy określonego rodzaju. Pracownik znajduje się w dyspozycji pracodawcy, gdy przejawia gotowość do realizacji poleceń pracodawcy i jest w stanie psychofizycznym, pozwalającym mu na wykonywanie pracy w godzinach ustalonych w harmonogramie czasu pracy (pisaliśmy m.in. Doba pracownicza a nadgodziny). Nie jest zatem w dyspozycji pracodawcy pracownik, pozostający np. pod wpływem alkoholu czy na skutek choroby. Decyzję co do faktycznej zdolności do wykonywania pracy w danym dniu podejmuje pracodawca. Należy podkreślić, że wymiar czasu pracy ustalony indywidualnie dla każdego pracownika stanowi obecnie obligatoryjny składnik każdej umowy o pracę. Czas pracy nie jest zatem tożsamy z czasem efektywnego świadczenia pracy, jak również nie jest tożsamy ze wszystkimi okresami, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Do czasu pracy zalicza się także przerwy w procesie świadczenia pracy, wynikające z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (brak zapewnienia pracownikowi narzędzi i materiałów do pracy, itp.). W wypadku zatrudnienia w nadgodzinach pracownik znajduje się w czasie pracy pod warunkiem, że pracodawca posiada w tym zakresie wiedzę i wydaje polecenie lub co najmniej dorozumianą zgodę na świadczenie przez pracownika pracy poza wyznaczonymi godzinami.

Analizując zagadnienie czasu pracy jako czasu pozostawania w dyspozycji pracodawcy odnotować należy trzy wyjątki:

• czas podróży służbowej
• czas poświęcony na niektóre szkolenia
• dyżur

W najszerszym ujęciu podróż służbowa to cały okres nieobecności pracownika w miejscu zamieszkania, w związku z wyjazdem w tzw. delegację. Podróż służbowa to również sam proces przemieszczania się pracownika w związku z wykonywaniem lub w celu wykonywania czynności zawodowych. Na czynności te składa się podróż, wykonywanie pracy,  częściowo przebywanie bez wykonywania pracy poza stałym miejscem pracy. Stosownie do utrwalonego już w praktyce poglądu, popartego m.in. orzecznictwem Sądu Najwyższego, czas typowej podróży służbowej nie jest czasem pracy, poza godzinami odpowiadającymi normalnym godzinom pracy pracownika. Czas taki może być jednak zakwalifikowany jako czas pracy, jeśli pracownik w takich godzinach realizuje efektywną pracę na rzecz pracodawcy (pisaliśmy m.in. Co grozi pracodawcy za niewypłacenie nadgodzin), a nie tylko przemieszcza się. Zaznaczyć jednakże wyraźnie należy, iż powyższa wykładnia nie jest korzystna dla pracownika, bowiem przebywając w podróży służbowej pracownik podlega znacznym ograniczeniom w dysponowaniu swoim czasem, bez prawa do wynagrodzenia, a dodatkowo obowiązujące przepisy nie wprowadzają ograniczeń co do ilości podróży służbowych oraz czasu ich trwania.

Z kolei zakwalifikowanie czasu poświęconego na udział pracownika w szkoleniu uzależnione jest od wielu okoliczności. Oczywistym jest, iż do czasu pracy wlicza się udział pracownika w szkoleniach z zakresu BHP, przy czyn zaznaczyć wyraźnie należy, iż jeśli takie szkolenie odbywa się poza normalnymi godzinami pracy, za udział w szkoleniu pracownik winien otrzymać dodatki do wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Odnośnie innego rodzaju szkoleń, to do czasu pracy zaliczyć należy takie, na które pracodawca skierował pracownika, to znaczy wydał mu polecenie służbowe uczestnictwa. Udział w innych szkoleniach, nawet finansowanych przez pracodawcę, nie jest czasem pracy pracownika.

Co do dyżuru natomiast, to jest to świadczenie osobiste pracownika, polegające na stanie pewnego czuwania, w czasie którego konieczność do pracy nie została z góry założona, a poza tym stanowi okoliczność niepewną. Pracownik co do zasady nie może odmówić pozostania na dyżurze, traktuje się go bowiem jako zadanie robocze po godzinach pracy. W przypadku dyżuru w miejscu wskazanym przez pracodawcę, za czas takiego dyżuru pracodawca powinien udzielić pracownikowi czasu wolnego lub wypłacić wynagrodzenie. W przypadku dyżuru pełnionego w domu, pracodawca w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego nie ponosi obowiązku wypłaty jakiegokolwiek świadczenia.

  Poprzednia strona  |||  Powrót do menu głównego  |||  Następna strona