Od grudnia 2018 roku zwolnienia lekarskie wystawiane są co do zasady wyłącznie elektronicznie. Wystawienie papierowego zwolnienia lekarskiego jest możliwe jedynie w wyjątkowych przypadkach. Takie elektroniczne zwolnienie lekarskie w praktyce od razu trafia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – niezdolność pracownika do pracy z powodu choroby potwierdzana jest przez lekarza uprawnionego do wystawiania zwolnień lekarskich i przekazywana na skrzynkę podawczą w ZUS. Od pewnego czasu ZUS coraz częściej zwolnienia lekarskie kontroluje, coraz częściej też kwestionuje zasadność wystawionych zwolnień lekarskich, wstrzymując wypłaty zasiłków chorobowych czy odmawiając ich wypłaty. A to jeszcze nie wszystko. Przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (zwanej potocznie ustawą zasiłkową) nakładają na ubezpieczonych dodatkowe obowiązki – w szczególności mają oni obowiązek poinformować lekarza, wystawiającego zwolnienie lekarskie, o miejscu swojego pobytu w czasie tego zwolnienia lekarskiego, jeśli będzie ono inne niż to, wskazane w dokumentacji medycznej czy na profilu informacyjnym lekarza, wystawiającego zwolnienie lekarskie.
Kontrola ZUS na zwolnieniu lekarskim
Stosownie do przepisu art. 59 ust. 5d ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (potocznej zwanej ustawą zasiłkową) ubezpieczony jest zobowiązany podać wystawiającemu zaświadczenie lekarskie adres pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy, jeżeli adres udostępniony na profilu informacyjnym wystawiającego zaświadczenie lekarskie lub znajdujący się w dokumentacji medycznej ubezpieczonego różni się od adresu pobytu w okresie czasowej niezdolności do pracy. Oznacza to mówiąc ogólnie w praktyce, że jeśli pracownik, w czasie zwolnienia lekarskiego (pisaliśmy m.in. L4 a dni wolne w grafiku) nie zamierza przebywać w domu, to o fakcie tym powinien poinformować lekarza wystawiającego zwolnienie lekarskie oraz wskazać adres miejsca, w którym planuje w tym czasie swój pobyt. Oczywiście nie chodzi tu o sytuację, w której pracownik co do zasady w czasie niezdolności do pracy przebywa w domu, który opuszcza jedynie w „rutynowych” czynnościach, takich, jak zakupy, wyjście do lekarza itp., ale o sytuacje, w których pracownik okres zwolnienia lekarskiego zamierza wykorzystać np. na wizytę w ośrodku leczniczym.
Co równie istotne, Może się okazać, że w chwili wystawiania zwolnienia lekarskiego pracownik nie planuje przebywania „poza domem” przez dłuższy czas (pisaliśmy m.in. Skrócenie zwolnienia lekarskiego), ale taka konieczność (np. konieczność kilkudniowego wyjazdu do zakładu opieki zdrowotnej) pojawi się już w czasie trwania zwolnienia lekarskiego. W takim wypadku ubezpieczony (pracownik) ma obowiązek poinformowania pracodawcy oraz ZUS o zmianie miejsca pobytu, w terminie 3 dni od wystąpienia okoliczności, zmuszającej do zmiany miejsca pobytu w czasie zwolnienia lekarskiego. Jeśli tego obowiązku ubezpieczony nie dopełni, a zawiadomienie o kontroli zwolnienia lekarskiego zostanie wysłane na dotychczasowy adres, to może się okazać, że ubezpieczony (pracownik) o fakcie kontroli w ogóle się nie dowie, skutkiem czego nie podda się jej, ze wszelkimi tego konsekwencjami, w szczególności z uznaniem przez ZUS, że uchyla się on od kontroli, co skutkować może odebraniem prawa do zasiłku chorobowego.
Z jednej strony ten obowiązek wskazania miejsca pobytu w czasie zwolnienia lekarskiego ma ułatwić ZUS-owi czy pracodawcy ewentualne przeprowadzenie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego, a z drugiej ma ułatwić ZUS-owi poinformowanie pracownika o wszczętej kontroli zwolnienia lekarskiego. Aby sama kontrola zwolnienia lekarskiego w ogóle mogła mieć miejsce, ZUS musi ubezpieczonego o planowanej kontroli poinformować. Od stycznia 2019 roku ZUS może zrobić to w trzech formach – wysyłając pisemne wezwanie za potwierdzeniem odbioru, telefonicznie czy za pośrednictwem poczty email. W praktyce ZUS może przekazać zatem zawiadomienie o planowanej kontroli zwolnienia lekarskiego poprzez wysłanie listu poleconego, przekazać przez pracowników ZUS czy inne upoważnione osoby (pracownik ZUS wysyła ubezpieczonemu email czy dzwoni i informuje o kontroli, za zgodą ubezpieczonego jednocześnie nagrywając całą rozmowę – wówczas zawiadomienie o kontroli uznawane jest za dokonane), czy też za pośrednictwem pracodawcy.
Unikanie kontroli zwolnienia lekarskiego – jakie są konsekwencje
Zawiadomienie o kontroli zwolnienia lekarskiego, przekazywane ubezpieczonemu w jednej ze wskazanych powyżej form, powinno zawierać informację o tym, jakie są konsekwencje niepoddania się badaniu. Samo zawiadomienie nie musi od razu oznaczać kontroli – możliwe jest, że ZUS będzie jedynie domagał się dostarczenia przez ubezpieczonego dodatkowej dokumentacji medycznej, np. dostarczenia wyników badań. Jeśli ubezpieczony będzie unikał kontroli lub nie dostarczy wymaganej przez ZUS dodatkowej dokumentacji medycznej, wystawione zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po terminie badania lub terminie, zakreślonym do dostarczenia dodatkowej dokumentacji lekarskiej. Może się też okazać, iż wystawione zwolnienie lekarskie zostanie – po kontrolnym badaniu ubezpieczonego – skrócone. Po analizie dostarczonej dokumentacji medycznej czy po samym dodatkowym badaniu ubezpieczonego przebywającego na zwolnieniu lekarskim lekarz orzecznik z ZUS może ustalić wcześniejszą datę zakończenia tego zwolnienia lekarskiego. W przypadku, gdy ZUS odbiera po kontroli prawo do zasiłku chorobowego, wydając w tym zakresie decyzję, kopię tej decyzji wysyła do pracodawcy ubezpieczonego.
Kontrola zwolnienia lekarskiego przez ZUS na wniosek pracodawcy
Z wnioskiem o skontrolowanie celowości wystawienia zwolnienia lekarskiego oraz prawidłowości jego wykorzystywania przez pracownika (pisaliśmy m.in. Co może zrobić pracodawca gdy pracownik jest na długotrwałym zwolnieniu) może do ZUS wystąpić ze stosownym wnioskiem również pracodawca. Co ważne, nie musi to być zwolnienie lekarskie za okres którego należy się pracownikowi zasiłek chorobowy, ale również jeszcze to, za które należy się pracownikowi wynagrodzenie chorobowe z art. 92 kodeksu pracy. Taką możliwość daje pracodawcy przepis art. 59 ust. 12 ustawy zasiłkowej – pracodawca może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przeprowadzenie kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich dla celów wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy. Zakład informuje pracodawcę o wyniku postępowania.
Spodziewać się należy w najbliższym czasie coraz bardziej wzmożonych kontroli ZUS w zakresie wystawiania i odpowiedniego „wykorzystywania” zwolnień lekarskich. Już teraz ZUS wysyła do pracodawców pisma, w których zobowiązuje do kontrolowania pracowników na zwolnieniach lekarskich oraz informowania o wynikach tych kontroli. Temat ten jest mocno kontrowersyjny – przepisy pozwalają pracodawcom na kontrolowanie pracowników na zwolnieniach lekarskich, ale nie zmuszają do tego. ZUS natomiast niejako przymusza pracodawców do tego, aby swoich pracowników na zwolnieniach lekarskich kontrolowali.
Pisaliśmy m.in. tutaj: zasiłek chorobowy na umowie zlecenia
